Στον ιστό του ομφαλίου λώρου, υπάρχουν μεσεγχυματικά, μη αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα, τα οποία διαφοροποιούνται σε κύτταρα οστών και χόνδρων, δέρματος, νευρικά, ηπατικά, παγκρεατικά, καρδιομυοκύτταρα και λιποκύτταρα. Τα κύτταρα αυτά υπάρχουν επίσης, στο μυελό των οστών, στο λιπώδη ιστό, στο περιφερικό αίμα, στα νεογιλά δόντια, καθώς και στο ομφαλοπλακουντιακό αίμα.

Γιατί να τα συλλέξετε;

Πρώτον διότι περισσότερες από 100 αιματολογικές παθήσεις όπως λευχαιμίες, αναιμίες, μυελώματα, λεμφώματα κ.ά., αντιμετωπίζονται εδώ και δεκαετίες πια με τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα ομφαλοπλακουντιακού αίματος, ενώ τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται και σε άλλες ασθένειες όπως, η εγκεφαλική παράλυση και ο διαβήτης τύπου 1.

Δεύτερον διότι τα μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα του ομφάλιου λώρου προσφέρουν τη δυνατότητα ανανέωσης κυττάρων και ιστών ύστερα από τραυματισμούς ή αλλοιώσεις όπως κατάγματα, εγκεφαλικά επεισόδια, εγκαύματα, καρδιακές παθήσεις κ.ά.

Τρίτον διότι υπάρχουν ειδικές περιπτώσεις για τις οποίες είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί συμβατός δότης αν χρειαστεί όπως:

• Οικογένειες με ιστορικό παθήσεων που αντιμετωπίζονται με μεταμόσχευση    βλαστικών κύτταρων.
• Εθνικές μειονότητες ή ζευγάρια διαφορετικών εθνοτήτων.
• Περιπτώσεις εξωσωματικής γονιμοποίησης με ωάριο ή σπερματοζωάριο από δότη.

Από ποιον μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα κύτταρα του ΟΠ.Α;

Τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε από το ίδιο το παιδί (αυτόλογη μεταμόσχευση) είτε από τα αδέλφια του με την προϋπόθεση ότι τα δύο αδέλφια είναι ιστοσυμβατά μεταξύ τους (συγγενής αλλογενής μεταμόσχευση). Εναλλακτικά τα κύτταρα αυτά μπορεί να φυλαχθούν για δημόσια χρήση και να χρησιμοποιηθούν από ένα μη συγγενικό αλλά ιστοσυμβατό άτομο (μη συγγενής αλλογενής μεταμόσχευση).
Υπάρχουν περιπτώσεις ασθενειών που χρησιμοποιούνται από το ίδιο το παιδί από το οποίο προέρχονται (εγκεφαλική παράλυση, ρετινοβλάστωμα, νευροβλάστωμα διαβήτης τύπου 1 κ.ά.), ενώ για τα αιματολογικά νοσήματα (λευχαιμίες, αναιμίες κ.ά.) χρησιμοποιούνται κυρίως από ένα ιστοσυμβατό αδελφό (έχουν πραγματοποιηθεί 500 μεταμοσχεύσεις ανάμεσα σε αδελφάκια με εξαιρετικά αποτελέσματα σε αιματολογικές παθήσεις κακοήθεις και μη) ή από ένα μη συγγενικό ιστοσυμβατό πρόσωπο.

Από ποιον μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα κύτταρα του ιστού ομφαλίου λώρου;

Τα μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα σε όλες τις εφαρμογές τους στο χώρο της αναγέννησης και ανάπλασης ιστών (Αναγεννητική Ιατρική), μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το ίδιο το άτομο από το οποίο προέρχονται αλλά και από όλα τα μέλη της οικογένειας του, καθώς δεν υπάρχει ιδιαίτερος περιορισμός στη συμβατότητα. Επιπλέον τα κύτταρα αυτά σε αντίθεση με τα αιμοποιητικά πολλαπλασιάζονται στο εργαστήριο με αποτέλεσμα να μην υπάρχει περιορισμός στην ποσότητά τους. Τα κύτταρα αυτά δεν φυλάσσονται για δημόσια χρήση.

Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται τα κύτταρα του ΟΠ.Α;

Η πρώτη μεταμόσχευση ομφαλίου αίματος, πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1988, μεταξύ δύο αδελφών, σε παιδί που έπασχε από αναιμία Fanconi με απόλυτη επιτυχία. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει περισσότερες από 20.000 μεταμοσχεύσεις, στην πλειοψηφία τους αλλογενείς.

Η αυτόλογη μεταμόσχευση, έχει ήδη ξεκινήσει να εφαρμόζεται για τη θεραπεία αιματολογικών ασθενειών και βρίσκεται σε στάδιο κλινικών μελετών για μη αιματολογικές ασθένειες, όπως καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικές διαταραχές, κακοήθειες, αποκατάσταση προβλημάτων ακοής σε παιδιά κυρίως λόγω τραυματισμών της κεφαλής μετά τη γέννηση, διαβήτη τύπου 1 και αυτισμό.  

Πιο συγκεκριμένα, από το 2006, σύμφωνα με ανακοίνωση του European Group for Blood and Marrow Transplantation το OΠ.Α. περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα αυτόλογων μεταμοσχεύσεων για τη θεραπεία αυτοάνοσων νοσημάτων όπως η νεανική ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο ερυθηματώδης λύκος και η πολλαπλή σκλήρυνση.

Το 2008 πραγματοποιήθηκαν σε 16 ευρωπαϊκές χώρες 656 εφαρμογές κυτταρικής θεραπείας στα πλαίσια της Αναγεννητικής Ιατρικής για μη αιματολογικές ασθένειες και 384 για αιματολογικές. Οι συχνότερες εφαρμογές αφορούσαν καρδιοαγγειακά νοσήματα όπου χρησιμοποιήθηκαν 100% αυτόλογα μοσχεύματα, μυοσκελετικές παθήσεις - οστεοαρθρίτιδες με ποσοστό  αυτόλογων μοσχευμάτων 97%, νευρολογικές παθήσεις και ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήματος, με ποσοστό αυτόλογων  μεταμοσχεύσεων 77%.

Το 2010 δημοσιεύτηκαν στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό JAMA, τα αποτελέσματα μελέτης που αφορούσε σε 50.417 μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων για τη θεραπεία κακοήθων, κληρονομικών και αυτοάνοσων ασθενειών σε παγκόσμιο επίπεδο, εκ των οποίων το 43% ήταν αλλογενείς και το 57% αυτόλογες. Αξίζει να σημειωθεί πως από τις 21.516 αλλογενείς μεταμοσχεύσεις στις 11.928 (55,4%) τα βλαστικά κύτταρα προέρχονταν από την οικογένεια και στις 9.588 (44,5%) από δημόσια φύλαξη.

Σε ποιες ασθένειες χρησιμοποιούνται τα κύτταρα του ιστού ομφαλίου λώρου;

• Στη θεραπεία αιματολογικών διαταραχών και κακοηθειών, συγχορηγούνται σε μεταμοσχεύσεις με αιμοποιητικά κύτταρα, καθώς συμβάλλουν στην ταχύτερη εγκατάσταση και εμφύτευσή τους, ενώ παράλληλα ελαττώνουν τον κίνδυνο απόρριψης και τις επιπλοκές της μεταμόσχευσης.
• Στην ανάπλαση του δέρματος, τόσο για την αντιμετώπιση διαφόρων παθήσεων, τραυματισμών ή εγκαυμάτων όσο και σε αισθητικές επεμβάσεις όπως η λείανση ρυτίδων, η αύξηση μαστού και η αποκατάσταση ουλών από ακμή.
• Στην αντιμετώπιση ορθοπεδικών προβλημάτων. Τα κύτταρα αυτά καλύπτουν τα οστικά ελλείμματα σε σύντομο χρονικό διάστημα, δίχως επιπλοκές, με συνέπεια τη βελτίωση της λειτουργίας της άρθρωσης. Παθήσεις που αφορούν σε καταστροφή/αλλοιώσεις μεγάλων οστών, χόνδρων, αρθρώσεων και συνδέσμων θα μπορούν να αντιμετωπίζονται άμεσα και αποτελεσματικά.
• Για τη θεραπεία καρδιακών παθήσεων (έμφραγμα του μυοκαρδίου, ισχαιμική μυοκαρδιοπάθεια και στηθάγχη). Μέχρι σήμερα, σε περισσότερους από 1.000 ασθενείς με καρδιακή δυσλειτουργία έχουν χορηγηθεί μεσεγχυματικά κύτταρα με σημαντική βελτίωση της κλινικής τους εικόνας. Η χορήγηση μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων μυελού των οστών συνδυάζεται επιτυχώς και με επεμβάσεις by-pass στη χώρα μας.
• Στη βελτίωσης της ποιότητας ζωής ασθενειών με αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, ο ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
• Στην αντιμετώπιση ενός μεγάλου εύρους νευρολογικών ασθενειών, όπως ισχαιμία έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο, ενδοκρανιακή αιμορραγία, εγκεφαλική παράλυση, τραυματισμούς σπονδυλικής στήλης, νόσος του Parkinson, νόσος του Ηuntington, εγκεφαλικές βλάβες, βλάβες του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του οφθαλμού και επιληψία.
• Στη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας ασθενών με κυστική ίνωση, πνευμονική ίνωση και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Αποκορύφωμα αποτελεί η μεταμόσχευση συνθετικής τραχείας από μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα μυελού των οστών.
• Τέλος, η δημιουργία συνθετικών οργάνων με μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα μπορεί να μειώσει την ανεπάρκεια δωρητών οργάνων. Έχει ήδη αναφερθεί η δημιουργία μικρογραφίας πλήρως λειτουργικού ήπατος, ο σχηματισμός ανθρώπινου δέρματος και η δημιουργία τεχνητών βαλβίδων και αγγείων.

Δρ. Εύη Πρωτοπαπαδάκη
Μοριακός Βιολόγος, Ανοσοβιολόγος (MSc, PhD)
www.stem-health.gr