Η ψυχαναγκαστική διαταραχή αγορών ή ωνιομανία είναι μία συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από μία πολύ μεγάλη επιθυμία για αγορές προϊόντων που συχνά οδηγούν σε αρνητικά συναισθήματα και οικονομικά προβλήματα. Προσβάλλει το περίπου 5-8% του παγκόσμιου πληθυσμού, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Άιοβα και  κάθε άνθρωπος έχει σχεδόν 6% πιθανότητες να την παρουσιάσει κάποια στιγμή στη ζωή του. Τα άτομα μπορεί να βιώνουν μία προσωρινή ανακούφιση ή ευχαρίστηση από τα ψώνια αλλά πολύ γρήγορα έρχεται το άγχος, οι ενοχές και η ντροπή.

Η διαταραχή συνήθως αρχίζει στα τέλη της εφηβείας ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. Η μέση ηλικία έναρξης είναι τα 30 έτη.

Γιατί όμως οι άνθρωποι αυτοί έχουν τόση ανάγκη να ψωνίζουν; Η απάντηση κρύβεται στα συναισθήματα και στην ψυχική υγεία τους, απαντά η ψυχολόγος Dr. Susan Albers, από την Cleveland Clinic στο Οχάιο.

«Τα ψώνια συχνά είναι τρόπος διαχείρισης του στρες, του άγχους και της κατάθλιψης», αναφέρει. «Είναι ένας τρόπος για να καλύπτουν το συναισθηματικό κενό τους, να ξεφύγουν από τα αρνητικά συναισθήματά τους και να νιώσουν προσωρινή ευχαρίστηση».

Όπως εξηγεί, όταν αγοράζουμε κάτι, ο εγκέφαλός μας εκκρίνει ντοπαμίνη – μία χημική ουσία που προκαλεί ευεξία. Η ικανοποίηση αυτή, όμως, πηγάζει από τα ψώνια καθ’ αυτά και όχι τόσο από το αντικείμενο που αγοράσαμε.

Πώς θα τη μειώσετε

Δυστυχώς, η ψυχαναγκαστική διαταραχή αγορών δεν είναι αθώα κατάσταση. Δίχως αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική δαπάνη ζωτικών πόρων και να προκαλέσει έντονη συναισθηματική και ψυχολογική δυσφορία.

Για να την μειώσετε, η Dr. Albers συνιστά κατ’ αρχάς απλές αλλαγές στη συμπεριφορά σας, όπως να κάνετε μία παύση πριν από τα ψώνια. «Αναρωτηθείτε αν στ’ αλήθεια χρειάζεστε αυτό που θέλετε να αγοράσετε. Θα προσθέσει κάτι ουσιαστικό στη ζωή σας; Και γιατί το αγοράζετε; Μήπως επειδή έχετε αρνητικά συναισθήματα και όχι επειδή είναι απαραίτητο;», επισημαίνει.

Καλή ιδέα είναι επίσης να διαγράψετε τις εφαρμογές για ψώνια στο κινητό σας. Θα σας βοηθήσει επίσης εάν θέσετε ένα συγκεκριμένο όριο στα χρήματα που θα δαπανάτε γι’ αυτά.

«Η διαφορά ανάμεσα στην ωνιομανία και τα υγιή ψώνια είναι η πρόθεση και οι συνέπειες», εξηγεί η ειδικός. «Όταν κάνουμε υγιή ψώνια, οι αγορές μας γίνονται ήρεμα και προγραμματισμένα. Είναι επίσης πράγματα που χρειαζόμαστε. Αντιθέτως, η ψυχαναγκαστική διαταραχή αγορών μάς ωθεί να κάνουμε βεβιασμένες αγορές. Πίσω τους υποκρύπτεται συναισθηματικό ερέθισμα και συχνά οδηγούν σε συναισθηματική ή οικονομική δυσφορία».

Πώς θα καταλάβετε αν οι αγορές σας είναι ψυχαναγκαστικές ή υγιείς; Μια χαρακτηριστικά ένδειξη είναι αν ενδόμυχα αισθάνεστε ενοχές για τα ψώνια σας – γεγονός που δεν είναι υγιές.

Η Dr. Albers συνιστά να σκεφθείτε καλά τα κίνητρα και την ανάγκη σας για ψώνια. Αν νιώθετε ότι είναι ψυχαναγκαστικά, ίσως είναι καλό είναι να συμβουλευθείτε και έναν ειδικό στην ψυχική υγεία.

Είναι σημαντικό να κατανοήσετε τους λόγους πίσω από αυτές τις παρορμητικές αγορές και να εφαρμόσετε έξυπνες στρατηγικές για να ψωνίζετε πιο προσεκτικά.