Η σωστή φροντίδα του καταγματία πάντως,εξακολουθεί να είναι μία μεγάλη πρόκληση για τον γιατρό, όχι μόνο από τεχνικής πλευράς αλλά όσον αφορά και την απόφαση που θα πάρει, τη μέθοδο που θα επιλέξει. Όλα τα κατάγματα δεν είναι ίδια, παρουσιάζουν μάλιστα ένα τεράστιο εύρος βαρύτητας: Από αυτά που γίνονται μόνα τους καλά ακόμη κι αν δεν κάνει κανείς τίποτα (όπως είναι τα μεμονωμένα κατάγματα της μεσότητας της περόνης, στη γάμπα) έως αυτά που οδηγούν- σπανιότατα ευτυχώς- σε ακρωτηριασμό (συνθλιπτικά κατάγματα πολλών οστών, ιδίως στον άκρο πόδα και την άκρα χείρα).

Έπειτα υπάρχουν και ειδικές περιπτώσεις, όπως π.χ τα ενδαρθρικά κατάγματα, εκείνα δηλαδή που φτάνουν έως την αρθρική επιφάνεια και μπορούν να διαταράξουν τη δομή και βεβαίως να μειώσουν το εύρος κινήσεως της αρθρώσεως ή τα ανοικτά, όπου ο αποικισμός από μικρόβια και η απώλεια μανδύα μαλακών μορίων (όλων δηλαδή των στοιχείων του σκελετού που δεν είναι κόκκαλα, το δέρμα, οι μύες κ.ο.κ.) παρατείνουν κατά πολύ το χρόνο θεραπείας.

Τα κριτήρια για την αντιμετώπιση των καταγμάτων

Πρέπει μάλιστα να σκεφτεί κανείς ότι ακόμη και τα συμπτώματα ενός κατάγματος μπορεί να διαφέρουν πολύ από περίπτωση σε περίπτωση. Δεν το ξέρει ο κόσμος αλλά όταν πονάει κανείς λίγο, μετά από ένα χτύπημα, όταν το τραυματισμένο μέλος κινείται ή όταν δεν έχει προλάβει να πρηστεί, αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι δεν έχει σπάσει τίποτα. Μερικά κατάγματα τέλος, μπορεί να μην φανούν στην ακτινογραφία και να απαιτηθεί επανεξέταση μετά από λίγες ημέρες προκειμένου να τα επιβεβαιώσει ή  να τα αποκλείσει ο γιατρός. 

Σε αυτό τον κυκεώνα, ο ορθοπαιδικός επιλέγει τον τρόπο αντιμετωπίσεως του κατάγματος βάσει δύο κυρίως κριτηρίων:

• Πρώτιστο μέλημα είναι, μετά τη θεραπεία, το μέλος να ξαναλειτουργήσει με φυσιολογικό τρόπο. Να κινείται όσο πριν, να έχει τη δύναμη που είχε πριν από το κάταγμα κ.ο.κ.
• Δεύτερον, να κολλήσει το κάταγμα, ει δυνατόν σε σωστή θέση. Λέμε «ει δυνατόν» γιατί σε κάποιες περιπτώσεις, μικρές παραμορφώσεις, π.χ. γωνιώσεις έως 10°, δεν επιφέρουν πρόβλημα.

Το  να κολλήσει ένα σπασμένο κόκκαλο έχει  δύο βασικές προϋποθέσεις:  Καλή αιμάτωση (βαριά κατάγματα, π.χ. μετά από τροχαίο ατύχημα, ή υποκεφαλικά κατάγματα στον ώμο και το ισχίο  μπορεί να κάνουν ζημιά στην αγγείωση) και μηχανική σταθερότητα. Άρα, αυτό που επιδιώκει ο ορθοπαιδικός είναι, αν το κόκκαλο έχει παραμορφωθεί, να το φέρει πάλι στη θέση του (να το ανατάξει, όπως λέγεται) και να το σταθεροποιήσει, με συντηρητικά μέσα, με ένα γύψο π.χ. ή χειρουργικά, αναλόγως του τι είναι καλύτερο για την περίπτωση.

Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια η χειρουργική των καταγμάτων έχει κερδίσει έδαφος σε μεγάλο βαθμό. Τρομάζει κανείς όταν το ακούει, υπάρχει και ένας διάχυτος ενδοιασμός του κόσμου προς τα μεταλλικά υλικά οστεοσυνθέσεως αλλά έτσι απλώς «κοιτάμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος».

Μία οστεοσύνθεση (όπως λέγεται η χειρουργική σταθεροποίηση των σπασμένων οστών) επιτυγχάνει ιδανική σταθερότητα, αφήνει κατά κανόνα ελεύθερες τις αρθρώσεις να κινηθούν αμέσως μετά το χειρουργείο (γλυτώνει κανείς έτσι μεγάλες και δυσεπίλυτες δυσκαμψίες) και βοηθάει να αποφευχθούν παγίδες, π.χ. το να μην διαπιστώσει κανείς ότι ανάμεσα στα σπασμένα οστά, έχει μπλεχθεί ένας τένοντας.

Ειδικά δε στις περιπτώσεις των οστεοπορωτικών καταγμάτων ισχίου των ηλικιωμένων ανθρώπων, αντιμετωπίζει άμεσα τον πόνο (που είναι πολύ δυνατός και βασανιστικός) και επιτρέπει στους ασθενείς να σηκωθούν τουλάχιστον στην καρέκλα, πολύ συχνά να ξαναπερπατήσουν και σύντομα.

Το κάταγμα είναι ένα συμβάν που μπορεί  να καθηλώσει τον άρρωστο  για μεγάλο διάστημα, να μειώσει δραστικά την ποιότητα ζωής, ακόμη και να επιφέρει επιπλοκές για τη γενικότερη υγεία του. Η πρόοδος της ορθοπαιδικής και η εμπειρία που έχει αποκτήσει και διαρκώς αποκτά, έχει βοηθήσει αφάνταστα στην αντιμετώπιση του ασθενούς με πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και ξεχωριστό σεβασμό στην αξιοπρέπειά του.          

Του Ιάσονα Α. Πετρουτσά

Ορθοπαιδικού χειρουργού- Foot & Ankle specialist,Δρα. Πανεπιστημίου Βιέννης

Ιατρού Ομίλου “ΥΓΕΙΑ”,Foot & Ankle Fellow στο Orthopädisches Krankenhaus Gersthof, Vienna, Austria, Πρώην Επιμελητή στο Landeskrankenhaus Stolzalpe, Steiermark, Austria