Η πολύχρονη δουλειά μου και η έρευνα που προηγήθηκε σε μια από τις καλύτερες κλινικές του κόσμου, αυτή της Mayo Clinic, μου έμαθε ποια είναι τα μυστικά που μαρτυρούν πρόωρα ότι η νόσος ελλοχεύει ενώ παράλληλα υπάρχει η δυνατότητα να διαλευκανθούν όλοι οι επιστημονικοί μύθοι που συνόδευαν μέχρι πρόσφατα την ασθένεια.

Ποιο είναι το ένοχο σύμπτωμά πριν την εμφάνιση καρκίνου του παγκρέατος;

Από χρόνια είχαμε παρατηρήσει ότι δύο στους τρείς ασθενείς (περίπου 70%) που εμφανίζουν καρκίνο του παγκρέατος, είχαν εμφανίσει σακχαρώδη διαβήτη κατά την διάρκεια του προηγούμενου χρόνου. Και μάλιστα ο σακχαρώδης διαβήτης στις περιπτώσεις αυτές, τη στιγμή της διάγνωσής του, δε μπορούσε να συσχετισθεί με κάποια άλλη πιθανή αιτία, π.χ. αύξηση του βάρους ή οικογενειακό ιστορικό διαβήτη. Στην πράξη, αυτοί οι ασθενείς άρχιζαν θεραπεία για τον διαβήτη τους χωρίς κανένας να υποψιαστεί ότι ο διαβήτης στην πραγματικότητα μπορεί και να «χρησιμεύει σαν καμπανάκι» για την εμφάνιση καρκίνου στο πάγκρεας.

Επομένως, είναι σημαντικό να εξετάζονται κατάλληλα όλοι όσοι εμφανίζουν αναίτια και ξαφνικά διαβήτη, ώστε να γίνει η διάγνωση πιθανού καρκίνου του παγκρέατος νωρίς σε θεραπεύσιμο στάδιο. Η διάγνωση γίνεται ενδοσκοπικά, δηλαδή μ’ ένα ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα. Πρόκειται για μία αρκετά σύνθετη, λεπτή και τεχνικά απαιτητική εξέταση η οποία χρειάζεται μία δυνατή ομάδα τριών διαφορετικών ειδικοτήτων για να ερμηνευτεί. Έναν γαστρεντερολόγο με πολύ εξειδικευμένες προδιαγραφές και φυσικά εμπειρία, έναν κορυφαίο κυτταρολόγο που θα μελετήσει με ακρίβεια τα κύτταρα που θα του δώσει ο γαστρεντερολόγος και τέλος έναν ειδικό χειρουργό για ζητήματα παγκρέατος. Όλοι μαζί θα ερευνήσουν και θα ερμηνεύσουν τα ευρήματα. Τα δεδομένα της εξέτασης αυτής μπορούν να βοηθήσουν τις συνεχιζόμενες επιστημονικές μελέτες, που έχουν ως βασικό στόχο μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια να προσδιορίσουν τα αυξημένα επίπεδα της Adrenomedullin, η οποία παράγεται από τα καρκινικά κύτταρα του παγκρέατος σε ασθενείς με πρωτοεμφανιζόμενο Σακχαρώδη Διαβήτη κι αντιστρατεύεται τη δράση της ινσουλίνης.

Γιατί πρέπει να ερευνώνται όλα τα περιστατικά οξείας παγκρεατίτιδας;

Αν και τις περισσότερες φορές μια οξεία παγκρεατίτιδα δεν υποκρύπτει καρκίνο, σε καμία περίπτωση ένα οξύ περιστατικό δεν πρέπει να μένει χωρίς ουσιαστική αιτιολογική διάγνωση. Τις περισσότερες φορές ένα επεισόδιο οξείας παγκρεατίτιδας οφείλεται σε χολολιθίαση ή σε κατάχρηση αλκοόλ. Υπάρχουν όμως μερικές περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε νεότερες ηλικίες, στις οποίες καμία από τις δύο αυτές αιτίες δεν μπορεί να βρεθεί.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, ίσως ο λόγος αυτού του συμβάντος είναι ότι γίνεται μια ανώμαλη υπερέκκριση βλέννης από τα κύτταρα του παγκρέατος, η οποία συρρέει (γεμίζει) τον παγκρεατικό πόρο. Η παχύρρευστη αυτή βλέννη εμποδίζει την ομαλή και φυσιολογική ροή του παγκρεατικού υγρού προς το έντερο. Έτσι αναπτύσσεται μεγάλη πίεση εντός του παγκρέατος, η οποία είναι και η αιτία της παγκρεατίτιδας.

Τα συμπτώματα

Επανειλημμένες παγκρεατίτιδες που μερικές φορές μπορεί να είναι πολύ βαριές. Η αρχικά καλοήθης κατάσταση, αν παραμείνει, οδηγεί σε εμφάνιση καρκίνου του παγκρέατος στους ασθενείς αυτούς.

Η διάγνωση

Η διάγνωση είναι ιδιαίτερα δύσκολη και απαιτείται η βαθειά γνώση του αντικειμένου αυτού ώστε να μπορέσει ο ιατρός να υποψιαστεί κάτι τέτοιο και να το διερευνήσει κατάλληλα. Δυστυχώς είναι γνωστή μόνο μεταξύ ειδικών παγκρεατικών χειρουργών παραμένοντας άγνωστη στους περισσότερους ιατρούς. Στη χειρουργική μας ομάδα υπάρχει μεγάλη εμπειρία στη συγκεκριμένη νόσο, αφού η πρώτη παγκόσμια σχετική επιστημονική δημοσίευση προήλθε από τη Mayo Clinic όπου είχαμε πάρει μέρος στις κλινικές έρευνες και μελέτες.

Η διάγνωση γίνεται με πολύ ειδικές και προσανατολισμένες προς το συγκεκριμένο πρόβλημα εξετάσεις, αφού προηγουμένως ο χειρουργός έχει την οξυδέρκεια να την υποπτευθεί. Δυστυχώς, το συνηθέστερο είναι τα επεισόδια της παγκρεατίτιδας αυτής ν’ αποδίδονται σε άλλους λόγους, να περνάει αρκετός χρόνος κι ο όγκος ν’ αυξάνεται και να επεκτείνεται.

Η ριζική θεραπεία

Εάν η διάγνωση γίνει έγκαιρα, θ’ αφαιρεθεί το μικρό εκείνο τμήμα του παγκρέατος που παράγει τη βλέννη. Η θεραπεία αυτή είναι πλήρης και κυρίως, ριζική. Ο ασθενής δε θα πρέπει ν’ ανησυχεί πλέον για εμφάνιση καρκίνου του παγκρέατος για όλη την υπόλοιπη ζωή του.

Οι πιο συχνοί μύθοι για τον καρκίνο του παγκρέατος που πρέπει να καταρριφθούν

· Όταν ο όγκος διηθεί την πυλαία φλέβα ή την άνω μεσεντέριο φλέβα γενικά οι χειρουργοί στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς τον θεωρούν ανεγχείρητο. Στην πραγματικότητα όμως αυτό μπορεί να μην είναι έτσι. Πρώτα πρέπει να μελετηθεί με εξαντλητική λεπτομέρεια το μήκος της φλέβας καθώς και το ποσοστό της περιφέρειας που είναι διηθημένο. Σε πολλές περιπτώσεις διήθησης των φλεβών αυτών (σίγουρα όχι σε όλες), είναι δυνατή η αφαίρεση του διηθημένου τμήματός τους και η αντικατάστασή του με μόσχευμα, το οποίο προέρχεται είτε από άλλη φλέβα του ίδιου του ασθενούς, είτε από τεχνητό μόσχευμα. Αυτή την τεχνική την έχουμε χρησιμοποιήσει πολλές φορές και έχουμε επιτύχει ριζικές, θεραπευτικές εκτομές σε όγκους που θεωρήθηκαν ανεγχείρητοι τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό.

· Όταν ο όγκος είναι αρκετά εκτεταμένος στην περιοχή του παγκρέατος και έτσι διηθεί σε μεγάλη έκταση την πυλαία φλέβα, ή και την άνω μεσεντέριο αρτηρία και την ηπατική αρτηρία, τότε θεωρείται “τοπικά ανεγχείρητος”, σε αντίθεση δηλαδή με τις περιπτώσεις των πολλαπλών μακρινών μεταστάσεων. Στην περίπτωση αυτή ακολουθούμε την μέθοδο της προεγχειρητικής χημειοθεραπείας, ή και ακτινοθεραπείας (neoadjuvant chemoradiation therapy) προκειμένου να επιτύχουμε σημαντική συρρίκνωση του όγκου, δηλαδή “υποσταδιοποίηση” (downstaging) και έτσι να απελευθερωθούν τα διηθημένα αγγεία και να καταστεί εγχειρήσιμος.

· Κατά την εγχείρηση της παγκρεατεκτομής δεν αφαιρείται μόνο η περιοχή του παγκρέατος με τον όγκο, αλλά και όλος ο λιπώδης και λεμφαδενικός ιστός που περιβάλλει το πάγκρεας. Για να γίνει αυτό, πρέπει να απογυμνωθούν κυριολεκτικά όλες οι αρτηρίες και οι φλέβες της περιοχής, δηλαδή η πυλαία, άνω μεσεντέριος και σπληνική φλέβα, η άνω μεσεντέριος και η ηπατική αρτηρία, και η κάτω κοίλη φλέβα. Έτσι πετυχαίνουμε ευρείς λεμφαδενικούς καθαρισμούς με περισσότερους από 15-20 λεμφαδένες. Μόνον έτσι η εγχείρησή μας θεωρείται ριζική και πραγματικά θεραπευτική, μειώνοντας τον κίνδυνο επανεμφάνισης .

· Σε πολύ σπάνιες και αυστηρά επιλεγμένες περιπτώσεις ασθενών με καρκίνο του παγκρέατος που συγχρόνως έχουν μεταστάσεις στο ήπαρ, μπορούμε να προχωρήσουμε σε παγκρεατεκτομή συγχρόνως με αφαίρεση της μιας ή των δύο ηπατικών μεταστάσεων που συνυπάρχουν. Τονίζεται ότι αυτό συμβαίνει σπάνια και ΠΟΤΕ όταν συνυπάρχουν πολλές μεταστάσεις στο ήπαρ. Η μέθοδος αυτή προϋποθέτει φυσικά χειρουργό με άριστη εμπειρία τόσο στην παγκρεατική, όσο και στην ηπατική χειρουργική. Είναι γνωστό όμως ότι, όπου και όταν αυτή η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί, βελτιώνει την επιβίωση συγκριτικά με το να μείνουν οι ηπατικές μεταστάσεις και να αντιμετωπιστούν μετεγχειρητικά με χημειοθεραπεία.

Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον κ. Τσιώτο Γρηγόριο, Γενικός Χειρουργός, Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής, Mayo Clinic, τηλ. Επικοινωνίας: 210 6867688, 6972094230 ή επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.digestive-surgery.gr