Τι είναι το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) και πώς εκδηλώνεται;

Το ΣΠΩ είναι μια από τις πιο συχνές ορμονικές παθήσεις που αφορά περίπου το 10% όλων των γυναικών παγκοσμίως. Εκδηλώνεται με μια σειρά από συμπτώματα όπως οι διαταραχές περιόδου, υπογονιμότητα και αδυναμία σύλληψης, έντονη τριχοφυΐα στο πρόσωπο και άλλα σημεία του σώματος, ακμή, τριχόπτωση κεφαλής. Αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό, και η ένταση τους μπορεί να διαφέρει σημαντικά από γυναίκα σε γυναίκα. 

Ποια είναι τα αίτια του ΣΠΩ;

Το ΣΠΩ οφείλεται σε μια ανισορροπία ανάμεσα στις γυναικείου και αντρικού τύπου ορμόνες (τα λεγόμενα οιστρογόνα και ανδρογόνα αντίστοιχα). Όλες οι γυναίκες έχουν στον οργανισμό τους ανδρογόνα σε χαμηλά επίπεδα, που παράγονται στις ωοθήκες και τα επινεφρίδια. Στο ΣΠΩ τα ανδρογόνα είναι ήπια αυξημένα σε σχέση με το φυσιολογικό. Τα ακριβή αίτια αυτής της αύξησης δεν έχουν κατανοηθεί ακόμα πλήρως, αλλά σχετίζονται το πιθανότερο με κληρονομικούς – γονιδιακούς παράγοντες. Αυτό που είναι σίγουρο όμως, είναι ότι σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση του ΣΠΩ παίζει το σωματικό βάρος. Περίπου το 95% των γυναικών με ΣΠΩ πάσχουν από υπέρβαρο ή παχυσαρκία, ενώ κάθε αύξηση του σωματικού βάρους οδηγεί στο να χειροτερεύουν τα συμπτώματα του ΣΠΩ.

Πώς τίθεται η διάγνωση του ΣΠΩ;

Η διάγνωση του ΣΠΩ γίνεται με βάση μια σειρά από κριτήρια, που πρέπει να υπάρχουν σε συνδυασμό. Αυτά τα κριτήρια είναι η διαταραχή του εμμηνορυσιακού κύκλου (αραιομηνόρροια ή αμηνόρροια), η ύπαρξη κλινικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με τα ανδρογόνα (π.χ. τριχοφυΐα, ακμή) ή αυξημένα ανδρογόνα στις εξετάσεις αίματος, καθώς και εικόνα πολυκυστικών ωοθηκών στον υπέρηχο. Εάν συνυπάρχουν δύο από αυτά τα κριτήρια και έχουν αποκλειστεί άλλες διαγνώσεις που μπορεί να έχουν μια ίδια κλινική εικόνα, τότε γίνεται η διάγνωση του ΣΠΩ.

Ποιες ορμόνες επηρεάζονται στις γυναίκες που πάσχουν από ΣΠΩ και ποια είναι τα προβλήματα που μπορούν να εμφανιστούν στην υγεία των ασθενών;

Όπως αναφέραμε το ΣΠΩ οφείλεται στην αύξηση των ανδρογόνων στο αίμα. Αυτά τα ανδρογόνα είναι οι κλασικές ορμόνες όπως η τεστοστερόνη, η ανδροστενεδιόνη και η DHEA-S, αλλά και άλλοι τύποι ανδρογόνων που μπορούν να μετρηθούν μόνο με ερευνητικές μεθόδους. Η αύξηση των ανδρογόνων οδηγεί σε πολλά από τα τυπικά συμπτώματα του ΣΠΩ που αναφέραμε, όπως η τριχοφυΐα και η ακμή. Πέρα από αυτά τα συμπτώματα όμως, τα ανδρογόνα αυξάνουν τον κίνδυνο να εμφανιστούν καρδιομεταβολικά νοσήματα όπως ο διαβήτης τύπου 2 και η λιπώδης διήθηση του ήπατος. Όταν το ΣΠΩ συνυπάρχει με τη παχυσαρκία, τότε ο μεταβολικός κίνδυνος αυξάνεται δυστυχώς, σημαντικά.

Πλέον, γνωρίζουμε ότι το ΣΠΩ συνοδεύεται από μεταβολικές διαταραχές και ότι πολλές γυναίκες κινδυνεύουν να εμφανίσουν διαβήτη κάποια στιγμή στη ζωή τους. Υπάρχει τρόπος να προβλέψουμε ποιες γυναίκες κινδυνεύουν περισσότερο να εκδηλώσουν τη νόσο;

Το 95% των γυναικών που πάσχουν από ΣΠΩ έχουν και προβλήματα με το βάρος τους. Πολλές φορές το βάρος τους αυξάνεται πολύ εύκολα, ενώ δυσκολεύονται εξαιρετικά να χάσουν τα παραπάνω κιλά. Ο κίνδυνος για να εμφανίσει μια γυναίκα με ΣΠΩ διαβήτη κάποια στιγμή στη ζωή της σχετίζεται άμεσα με  το σωματικό βάρος της. Η αύξηση του σωματικού βάρους οδηγεί στην εμφάνιση της λεγόμενης αντίστασης στην ινσουλίνη, που είναι το πρώτο βήμα στο να εμφανιστεί προ-διαβήτης και αργότερα διαβήτης. Όσο περισσότερα είναι τα κιλά πάνω από το φυσιολογικό, τόσο μεγαλύτερος είναι αυτός ο κίνδυνος. Έτσι, παρότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε με την ακριβή έννοια της λέξης ποια γυναίκα θα έχει πρόβλημα, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε όταν υπάρχει θέμα βάρους και να γίνονται τα σωστά θεραπευτικά βήματα για να μειωθεί ο κίνδυνος μεταβολικών διαταραχών σε αυτές ειδικά τις γυναίκες.

Το ΣΠΩ πώς επιδρά στην αναπαραγωγική υγεία μιας γυναίκας; Υπάρχουν προβλήματα κατά τη σύλληψη;

Το ΣΠΩ οδηγεί πολλές φορές σε δυσκολίες στο να μείνει μια γυναίκα έγκυος. Στο ΣΠΩ η λεγόμενη ωοθυλακιορρηξία, δηλαδή η απελευθέρωση από την ωοθήκη του ωαρίου που προορίζεται για γονιμοποίηση, διαταράσσεται με αποτέλεσμα τα ωάρια να παραμένουν παγιδευμένα στα λεγόμενα ωοθυλάκια εντός των ωοθηκών και να συσσωρεύονται εκεί. Καθώς δεν απελευθερώνεται το ωάριο, η γυναίκα δεν μπορεί να μείνει έγκυος, ενώ ο κύκλος της διαταράσσεται με αποτέλεσμα να έχει τα τυπικά συμπτώματα της αραιομηνόρροιας ή αμηνόρροιας. Η παρατεταμένη απώλεια της έμμηνου ρύσεως οδηγεί σε υπερπλασία του ενδομητρίου που αυξάνει τον κίνδυνο να εμφανιστούν προ-καρκινικά ενδομητριακά στάδια. Επίσης, το ΣΠΩ συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για αποβολές κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης, καθώς και με την εμφάνιση διαβήτη κύησης.

Πού στοχεύει η θεραπεία του ΣΠΩ και τι περιλαμβάνει;

Η θεραπεία του ΣΠΩ στοχεύει στα εκάστοτε συμπτώματα της γυναίκας και διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες της. Όταν δεν υπάρχει άμεση επιθυμία κύησης και ο στόχος είναι η ομαλοποίηση του εμμηνορυσιακού κύκλου και η μείωση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με την αύξηση των ανδρογόνων, τότε η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών αποτελεί θεραπεία πρώτης επιλογής. Συγκεκριμένα αντισυλληπτικά περιέχουν δραστικές ουσίες που μειώνουν ενεργά τα επίπεδα ανδρογόνων στο αίμα και έτσι, βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα τριχοφυΐας, ακμής και τριχόπτωσης της κεφαλής. Πέρα από τα αντισυλληπτικά υπάρχουν και άλλες δραστικές ουσίες, όπως η σπιρονολακτόνη, που χρησιμοποιούνται θεραπευτικά για την μείωση των ανδρογόνων στο ΣΠΩ.

Για τις γυναίκες που επιθυμούν κύηση, η θεραπεία στοχεύει στην επαναφορά της ωοθυλακιορρηξίας μέσω της φαρμακευτικής αγωγής. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως, χρειάζονται τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για να μπορέσει μια γυναίκα με ΣΠΩ να μείνει έγκυος. Για το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών με ΣΠΩ, η διαχείριση του βάρους πρέπει να παίζει κεντρικό ρόλο, καθώς μια μείωση του σωματικού βάρους κατά 5-10% οδηγεί σε σημαντική μείωση των συμπτωμάτων του ΣΠΩ και αυξάνει δραματικά τις πιθανότητες φυσιολογικής σύλληψης. Η απώλεια βάρους επιτυγχάνεται με σωστή διαιτολογική παρακολούθηση και θεραπεία, αλλά σε πολλές περιπτώσεις χρειάζεται και φαρμακευτική αγωγή. Στη σημερινή εποχή έχουμε πρόσβαση σε εξειδικευμένα φάρμακα που στοχεύουν στην απώλεια βάρους με εξαιρετικά αποτελέσματα και ασφάλεια, ενώ μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τη χρησιμότητά τους σε γυναίκες που πάσχουν από ΣΠΩ. Ιδανικά, η θεραπεία του ΣΠΩ θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένες ομάδες με τη συνδρομή ενδοκρινολόγων, γυναικολόγων και διατροφολόγων για να υπάρχει μια εξατομικευμένη προσέγγιση που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κάθε γυναίκας που πάσχει από ΣΠΩ.

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.endokrinologia.gr ή επικοινωνήστε με τον κ. Κωνσταντίνο Μανωλόπουλο στο τηλέφωνο 2160026799.

Ιατρείο: Μαρασλή 3, 10676 Κολωνάκι

Ακολουθήστε τον Δρ. Κωνσταντίνο Μανωλόπουλο, Ενδοκρινολόγο – Διαβητολόγο στο Facebook .

Βιογραφικό:

Ο Δρ. Κωνσταντίνος Μανωλόπουλος σπούδασε Ιατρική στα Πανεπιστήμια Bochum και Düsseldorf Γερμανίας, όπου αποφοίτησε το 2004. Ακολούθησε μετεκπαίδευση στην Ενδοκρινολογία, Διαβητολογία και Γενική Εσωτερική Παθολογία στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Bochum Γερμανίας. Το 2007 εγκαταστάθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο όπου έγινε Επιστημονικός Συνεργάτης στο Κέντρο Διαβήτη, Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού (Oxford Centre for Diabetes, Endocrinology and Metabolism) του Πανεπιστημίου Οξφόρδης. Από το 2007 μέχρι το 2011 εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα τον ανθρώπινο μεταβολισμό, και το 2011 έγινε Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Οξφόρδης (D.Phil.).

Δείτε το αναλυτικό βιογραφικό εδώ