Διατηρούμε τις επιφυλάξεις μας όταν χρειάζεται και ενισχύουμε την ικανότητά μας να μαθαίνουμε από τις εμπειρίες. Όμως, όταν το άγχος αγγίζει επίπεδα υπερβολής, η αίσθηση πίεσης και εξάντλησης είναι παραλυτική. Επηρεάζει αρνητικά την ικανότητά μας να είμαστε λειτουργικοί στην καθημερινότητα. Σε αυτή την περίπτωση, ο φόβος και η αγωνία οδηγούν σε «παράλυση».

Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα του Διεθνούς Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, το 18% των ενηλίκων και το 25% των παιδιών και των εφήβων έχουν βιώσει υπερβολικό άγχος κάποια στιγμή στη ζωής τους. Μια σημαντική μερίδα αυτών έχουν διαγνωστεί με κάποια διαταραχή άγχους αρκετά σοβαρή με σημαντικό αντίκτυπο στην λειτουργικότητά τους όσον αφορά καθημερινές υποχρεώσεις σε επαγγελματική και προσωπική ζωή. Τα συμπτώματα του άγχους είναι αρκετά έντονα και προκαλούν συνήθως δυσφορία. Μια αίσθηση ότι η καρδιά χτυπάει τόσο δυνατά και γρήγορα που θα σπάσει, αίσθηση κρύου ενώ την ίδια στιγμή τα άκρα παρουσιάζουν εφίδρωση, έντονη ανησυχία και αγωνία, ξηροστομία, δυσκολία αναπνοής, τρέμολο, ζάλη και ναυτία. Επειδή τα συμπτώματα αυτά είναι αρκετά ενοχλητικά, πολλές φορές αγχωνόμαστε για τα ίδια τα συμπτώματα και στην ουσία, αυτό αυξάνει την δυσφορία που αισθανόμαστε εκείνη την στιγμή. Ένας φαύλος κύκλος ο οποίος σπάει πολύ δύσκολα χωρίς την βοήθεια ειδικού.

Υπάρχουν διάφορες μορφές αγχώδων διαταραχών και θα σας αναφέρω περιγραφικά αυτές που διαγνώσουμε με μεγαλύτερη συχνότητα.

Φοβίες. Η φοβία δημιουργείται λόγω ακραίου ή παράλογου και μη-ελεγχόμενου άγχους για ένα ερέθισμα που θεωρούμε στρεσογόνο, όπως ο φόβος για πολυσύχναστους χώρους, τα ύψη, κάποια ζώα, η ομιλία σε κοινό, κλπ. Όσοι υποφέρουν από κάποια φοβία, γενικά έχουν τάση να αποφεύγουν την έκθεση του εαυτού τους σε συνθήκες που μπορεί να προκαλέσουν την αίσθηση δυσφορίας.

Πανικός. Εμφανίζονται σαν κρίσεις άγχους που προκαλούνται είτε από συγκεκριμένες συνθήκες είτε χωρίς κάποια προειδοποίηση (αιφνίδια) με αποτέλεσμα να εντείνουν την υπάρχουσα δυσφορία. Όπως και στις φοβίες, το άτομο που υποφέρει από πανικό αποφεύγει να βρεθεί σε συνθήκες όπου φοβάται ότι μπορεί να του εμφανιστούν συμπτώματα πανικού. Όμως αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συνεχή αποφυγή κοινωνικών και επαγγελματικών υποχρεώσεων οι οποίες είναι κρίσιμες για την εργασία και την γενικότερη επιβίωσή του.

Εμμονές - Ψυχαναγκασμοί . Έντονα παρεμβατικές σκέψεις πολλές φορές παράλογες και υπερβολικές με αρκετή δυσκολία από το άτομο να τις αλλάξει. Οι ψυχαναγκασμοί από την άλλη μεριά είναι τάσεις για δράση συγκεκριμένου τύπου ή για εδραίωση ρουτινών. Οι εμμονές και οι ψυχαναγκασμοί μπορούν να δημιουργήσουν άγχος. Αλλά πιο συχνά βλέπουμε ότι οι άνθρωποι δημιουργούν ψυχαναγκαστικές συνήθειες ή νοητικές εμμονές οι οποίες μόνο βραχυπρόθεσμα τους βοηθούν να μειώσουν το άγχος τους.

Μετά-τραυματικό Στρες . Μια αρκετά παρερμηνευμένη κατάσταση. Δεν αφορά μόνο την συναισθηματική σύγχυση μετά από μια επώδυνη κατάσταση. Όσοι υποφέρουν από μετά-τραυματικό στρες, έχουν περάσει μια απειλητική για τη ζωή τους ή πολύ τραυματική εμπειρία και συχνά έχουν κρίσεις άγχους μετά από αυτό. Επίσης έχουν έντονες μνήμες αυτής της τραυματικής εμπειρίας, αρκετό άγχος και αποφεύγουν οτιδήποτε σχετίζεται με καταστάσεις ή συνθήκες που τους υπενθυμίζουν το τραύμα ή τους προκαλούν συμπτώματα συναισθηματικής αμφιθυμίας, δυσκολία στον ύπνο και εφιάλτες, κατάθλιψη, μη-συνήθεις για το άτομο συμπεριφορές και χαμηλή ανοχή στο στρες.

Ενώ μερικοί θεωρούν ότι οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν ένδειξη αδυναμίας χαρακτήρα, γνωρίζουμε πλέον ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξή τους, όπως οικογενειακό ιστορικό προδιάθεσης σε τέτοιες διαταραχές, βιολογικό υπόβαθρο, κάποιες παράμετροι ανάπτυξης και προσωπικότητας, και συγκεκριμένες λειτουργίες του εγκεφάλου. Όπως και να ‘χει, μια διαταραχή άγχους δεν είναι σίγουρα ένδειξη αδυναμίας χαρακτήρα αλλά μια κατάσταση η οποία έχει να μας δώσει πολλές και σημαντικές πληροφορίες για τις σωματικές και ψυχικές ανάγκες του οργανισμού μας.

Όμως υπάρχουν καλά νέα για όσους υποφέρουν από υπερβολικό άγχος. Η αντιμετώπιση αυτών των διαταραχών φτάνει στα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας όλων των παρεμβάσεων στις ψυχολογικές δυσκολίες. Τις περισσότερες φορές ο καλύτερος θεραπευτικά συνδυασμός είναι χρήση φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας, κυρίως γνωσιακής-συμπεριφοριστικής προσέγγισης η οποία έχει αποδειχθεί και πιο αποτελεσματική. Άλλες φορές, μπορεί να μην χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή. Ανάλογα με την περίπτωση, η θεραπεία μπορεί να είναι περιορισμένη χρονικά ή και πιο εκτενής. Υπάρχει εύρος επιλογών με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα όλες τους και με κάποιες καταλληλότερες για συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Η εμπειρία μου με ανθρώπους που υποφέρουν από διαταραχές άγχους μου έχει δείξει ότι όσοι πέφτουν στην παγίδα να αποφεύγουν κάποιες περιστάσεις, δεν το κάνουν επειδή φοβούνται την συγκεκριμένη περίσταση που αποφεύγουν, αλλά λόγω του φόβου που έχουν αποκτήσει για την πιθανή εμφάνιση των έντονων και μη-διαχειρίσιμων συμπτωμάτων του άγχους στην συγκεκριμένη περίσταση. Η επιστήμη έχει βελτιωθεί σημαντικά στην αντιμετώπιση του άγχους και έχει κάθε λόγο κάθε άτομο που έχει «παραλύσει» από έντονους και παράλογους φόβους να ελπίζει ότι η κατάλληλη αντιμετώπιση θα τον βοηθήσει να απελευθερωθεί από αυτό και να απολαύσει την ζωή του πάλι όπως παλιά, ίσως και καλύτερα.

Θεοδωρακοπούλου Ιωάννα, MSc
Συμβουλευτικός Ψυχολόγος
www.feelwelltoday.com