Με την εφαρμογή της νομοθεσίας προστατεύονται από το παθητικό κάπνισμα όχι μόνο οι μη καπνιστές αλλά και οι ίδιοι οι καπνιστές, εφόσον εκτίθενται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, και ασφαλώς όλοι οι εργαζόμενοι στους χώρους εστίασης, όπου παραμένουν για πολλές ώρες. Έχει υπολογιστεί ότι παραμονή για μερικές ώρες σε χώρο με καπνό είναι σαν να καπνίζει κανείς 15 τσιγάρα άφιλτρα ημερησίως.

Σίγουρα, η εφαρμογή των νομοθετικών μέτρων για την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους εξασφαλίζει την προστασία όλων των πολιτών ανεξάρτητα από τη καπνιστική τους συνήθεια, δεδομένου ότι το παθητικό κάπνισμα τους βλάπτει όλους, καπνιστές και μη καπνιστές.

Πόσο μακριά λοιπόν είμαστε από την εφαρμογή των μέτρων και για πόσο ακόμα θα αρνείται ο Έλληνας πολίτης την εφαρμογή τους; Γιατί χρειάζονται τα μέτρα;

Οι καπνιστές αναμφισβήτητα είναι τα κύρια θύματα του καπνού των τσιγάρων εφόσον ασθένειες όπως ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα η ισχαιμική καρδιοπάθεια, τα εγκεφαλικά, τα χρόνια αναπνευστικά προβλήματα (ΧΑΠ, άσθμα) αυξάνουν σε συχνότητα εμφάνισης αλλά και σε βαρύτητα εξέλιξης, με πολλές φορές θανατηφόρα έκβαση στους καπνιστές. Πρόσφατα, όμως, επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν την επικινδυνότητα του παθητικού καπνίσματος τόσο για τους ίδιους τους καπνιστές όσο και για τους μη καπνιστές.

Τι είναι όμως το παθητικό κάπνισμα;

Η αναπνοή καπνού των άλλων ανθρώπων καλείται παθητικό, ακούσιο ή δευτερεύον κάπνισμα. Ο μη καπνιστής αναπνέει το πλάγιο ρεύμα καπνού από την καιόμενη άκρη του τσιγάρου και το κύριο ρεύμα καπνού το οποίο εισπνεύστηκε και εκπνεύστηκε από τον καπνιστή. Το παθητικό κάπνισμα αφορά και τον ίδιο τον καπνιστή εφ' όσον αναπνέει και τον καιόμενο καπνό του δικού του τσιγάρου αλλά και τον μη καπνιστή που ζει, εργάζεται ή διασκεδάζει στον ίδιο χώρο με τους καπνιστές. Πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν την επικινδυνότητα του παθητικού καπνίσματος τόσο για τους ίδιους τους καπνιστές όσο και για τους μη καπνιστές.

Γιατί όμως είναι επικίνδυνο το παθητικό κάπνισμα;

• Έχει υψηλότερα επίπεδα από πολλά δηλητήρια σε σχέση με τον καπνό που αναπνέεται άμεσα από το τσιγάρο.
• Παράγει 6 φορές τη ρύπανση μιας πολυάσχολης εθνικής οδού όταν είναι συσσωρευμένος καπνός σε ένα γεμάτο εστιατόριο.
• Η υπηρεσία προστασίας του Περιβάλλοντος (Τhe Environmental Protection Agency-ΕΡΑ) χαρακτηρίζει το παθητικό κάπνισμα ως Τάξη Α καρκινογόνο, που σημαίνει ότι προκαλεί καρκίνο στον άνθρωπο.
• Στα συστατικά του αναμμένου τσιγάρου που καίγεται περιέχονται περισσότερες από 4.000 χημικές ουσίες, 200 δηλητήρια, περισσότερα από 60 καρκινογόνα.

Πώς μπορεί όμως να περιοριστούν οι κίνδυνοι από το κάπνισμα;

Αναμφισβήτητα χρειάζεται αρχικά πρόληψη της καπνιστικής συνήθειας με προγράμματα απευθυνόμενα κυρίως σε παιδιά και εφήβους, ώστε να μην αρχίσουν το κάπνισμα. Χρειάζονται όμως και προγράμματα ενημέρωσης και βοήθειας των ενήλικων καπνιστών ώστε να μπορέσουν να κόψουν το κάπνισμα. Η διακοπή καπνίσματος στους ενήλικες είναι η καλύτερη πρόληψη για την έναρξη του καπνίσματος στα παιδιά. Η εξάρτηση από τη νικοτίνη θεωρείται πλέον επίσημα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας χρόνια νόσος, η οποία χρειάζεται πλέον να αντιμετωπίζεται συστηματικά και με ιατρική βοήθεια παρέμβασης και φαρμακευτική αγωγή.

Τι άλλο πρέπει να γνωρίζουμε για το παθητικό κάπνισμα;

• Μισή ώρα παθητικού καπνίσματος αρκεί για να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακού επεισοδίου.
• Η έκθεση στον καπνό του τσιγάρου στο χώρο εργασίας είναι πιθανότερο να προκαλέσει προβλήματα στην καρδιά σε σχέση με το χώρο του σπιτιού (λόγω μεγαλύτερης έκθεσης).
• Μικρή έκθεση (λιγότερο από 3 φορές την εβδομάδα) σε καπνό τσιγάρου σχετίζεται με στατιστικά σημαντική αύξηση του κινδύνου εκδήλωσης καρδιακού επεισοδίου.
• Ένα τσιγάρο την ημέρα αυξάνει τις πιθανότητες στεφανιαίας νόσου, για τους άντρες μέχρι 47% ενώ για τις γυναίκες μέχρι 56%.
• Το παθητικό κάπνισμα αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα στις περιπτώσεις των παιδιών (ηλικίας ενός με ενάμισι έτους) των οποίων οι γονείς καπνίζουν.
• Ο παθητικός καπνιστής όταν βρίσκεται σε κλειστό χώρο, όπου καπνίζουν πολλοί, εισπνέει τόσο καπνό όσο και αν κάπνιζε ο ίδιος 15 τσιγάρα χωρίς φίλτρο ή 35 με φίλτρο.
• Ας σημειωθεί ότι το παθητικό κάπνισμα μπαίνει στην κατηγορία του άφιλτρου καπνίσματος.

Τα στοιχεία αυτά δηλώνουν αναμφισβήτητα την ανάγκη λήψης μέτρων σε δημόσιους χώρους για την αποφυγή της έκθεσης στο παθητικό κάπνισμα και αυτός είναι ο πρώτος λόγος για τον οποίο χρειάζεται να επιβάλλονται για την ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ των πολιτών. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι το 85% των πολιτών δεν πιστεύει ότι το παθητικό κάπνισμα μπορεί να έχει βλαβερές συνέπειες για την υγεία ή ότι μπορεί να επιβαρύνει την καρδιά. Παρά ταύτα, τα επιστημονικά δεδομένα βεβαιώνουν δυστυχώς τα ακόλουθα:

• Το παθητικό κάπνισμα κατατάσσεται ως τρίτη κατά σειρά αιτία θανάτου -μετά το ενεργητικό κάπνισμα και το αλκοόλ- αιτία η οποία μπορεί να αποφευχθεί.
• Στις ΗΠΑ οι καρδιαγγειακοί θάνατοι από το παθητικό κάπνισμα ανέρχονται γύρω στους 60.000 περίπου το χρόνο.
• Στο Ηνωμένο Βασίλειο το παθητικό κάπνισμα ευθύνεται για το 20% της συνολικής θνησιμότητας.
• Στη χώρα μας ένα στα έξι άτομα που εκτίθενται στον καπνό, θα παρουσιάσουν στεφανιαία νόσο σε κάποια στιγμή της ζωής τους.
• Στη χώρα μας, 45% των ανδρών και 37% των γυναικών εκτίθενται στον καπνό των άλλων.
• Το 42% των Ελλήνων, ανδρών και γυναικών, καπνίζουν, γεγονός που συνεπάγεται 15-20.000 θανάτους το χρόνο. Το 3% των θανάτων αυτών οφείλονται στο παθητικό κάπνισμα, δηλαδή περίπου 500 Έλληνες πεθαίνουν ετησίως εξαιτίας της έκθεσής τους στο κάπνισμα των άλλων.

Χριστίνα Γκράτζιου, Πνευμονολόγος, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια,
Διευθύντρια Ειδικού Κέντρου Διακοπής Καπνίσματος, Μονάδα Νοσημάτων Θώρακος - Κλινική Εντατικής Θεραπείας, Ιατρική Σχολή Παν/μίου Αθηνών, Ευγενίδειο Θεραπευτήριο.