Ο μυς της καρδιάς τρέφεται με το αίμα των στεφανιαίων αρτηριών (Εικόνα). Οι αρτηρίες αυτές εκφύονται από την αορτή και βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια της καρδιάς. Η στεφανιαία νόσος συνήθως προκαλείται από εμφάνιση αθηρωματικών πλακών μέσα στον αυλό της αρτηρίας, οι οποίες εμποδίζουν ή και διακόπτουν την ροή αίματος. Σ’ αυτές τις καταστάσεις λόγω ανεπαρκούς αιματώσεως του μυοκαρδίου έχουμε παθήσεις, ως η στηθάγχη και το έμφραγμα.

Η στηθάγχη προσπαθείας εκδηλώνεται με κρίσεις βραχείας διάρκειας, 2, 4 - 5 λεπτών, π.χ. κατά το βάδισμα, και υποχωρούν με την ανάπαυση.  Όσο πιο εύκολα εμφανίζεται, τόσο πιο σοβαρή η νόσος και αντιστρόφως. Η στηθαγχική κρίση χαρακτηρίζεται από ενόχληση στο στήθος, την οποία ο πάσχων δείχνει φέρνοντας τη γροθιά του στο στέρνο και την περιγράφει ως πόνο, σφύξιμο, κάψιμο, η πλάκα να τον πιέζει. Συχνά η ενόχληση ακτινοβολεί στο λαιμό, στο θώρακα, συνηθέστερα αριστερά προς τον ώμο και βραχίονα μέχρι τον αγκώνα. Σε ορισμένους η στηθαγχική κρίση αντανακλάται αμφιπλεύρως, δηλαδή και δεξιά, ώμο και αγκώνα. Πέραν από το βάδισμα, η κρίση εμφανίζεται και σκύβοντας να σηκώσει ένα βάρος, μετά από βαρύ φαγητό, σε ψυχική ένταση, θυμό, οργή, φωνές, ακόμη και σε σεξουαλική πράξη.

Η στηθάγχη προσπαθείας εμφανίζεται συχνότερα κατά τις πρωινές ώρες ή μετά την αφύπνιση, μέχρι το μεσημέρι, όπως ακριβώς και στο έμφραγμα. Το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και το απόγευμα μετά από μεσημβρινό ύπνο. Το πρωί μπορεί να έχει στηθαγχική κρίση χωρίς αξιόλογη σωματική προσπάθεια με ήρεμο βάδισμα 100 μέτρων. Σταματάει και περνάει ο πόνος. Εν συνεχεία μπορεί να μην έχει άλλη κρίση. Ενίοτε η κρίση εμφανίζεται στο σπίτι το πρωί, ακόμη και κατά το ξύρισμα. Αυτά συμβαίνουν επειδή σ’όλους μας με την αφύπνιση όλα ανεβαίνουν, κατεχολαμίνες, σφυγμοί, πίεση, κορτιζόλη και άλλα πολλά. Χρειάζεται τάξη και ηρεμία το πρωί για να μην φαίνεται «βουνό» το έργο της ημέρας.

Σε σταθερή στηθάγχη ο άρρωστος γνωρίζει τις καταστάσεις που θα έρθει η  κρίση, π.χ. σε εκείνον τον ανήφορο, ή αν τρέξει, σηκώσει βάρος, βαδίσει γρήγορα το πρωί. Λοιπόν, μπορεί ο ίδιος να αποφεύγει τις κρίσεις. Καλύτερα ακόμα αυτό επιτυγχάνεται αν πριν την προσπάθεια πάρει ένα υπογλώσσιο χάπι νιτρογλυκερίνης. Με ένα χάπι ξεκινώντας το πρωί, συχνά δεν έχει κρίση.

Η δοκιμασία κόπωσης είναι αντικειμενικός τρόπος εκτιμήσεως του βαθμού παθήσεως της στηθάγχης. Κατά την εξέταση ο ιατρός  παρακολουθεί την καρδιά ηλεκτροκαρδιογράφημα ή σπινθηρογράφημα ή υπερηχοκαρδιογράφημα, η οποία βαθμηδόν κουράζεται με αύξηση των σφυγμών μέχρι 130, 140 ή και περισσότερο, ανάλογα με την ηλικία του εξεταζομένου, καθώς επίσης και από αύξηση της πιέσεως, η οποία από 120 μπορεί να φθάσει  170, 180mmHg. Είναι ευνόητο ότι όσο καθυστερεί η εμφάνιση στηθαγχικής κρίσης και αλλοιώσεις π.χ. στο ηλεκτροκαρδιογράφημα, τόσο ελαφρότερη είναι η στεφανιαία νόσος.

Μέχρι το 1970, ίσως και σε αρκετούς ασθενείς αργότερα, η στηθάγχη προσπαθείας αντιμετωπίζετο συντηρητικά με φάρμακα. Το ίδιο γίνεται και σήμερα, κυρίως σε ηλικιωμένους άνω των 70-80, οι οποίοι έχουν συνηθίσει το πρόβλημά τους και είναι ικανοποιημένοι με τη ζωή τους. Εδώ, πέραν του υπογλωσσίου, μπορεί να χορηγηθούν νιτρώδη, π.χ. αυτοκόλλητο στο στήθος το πρωί και αφαιρείται το βράδυ αργά, καθώς επίσης και από του στόματος σε δισκία βραδείας απελευθέρωσης του φαρμάκου καθ’ όλο το 24ωρο, ως ο δινιτρικός ισοσορβίτης, π.χ. σκεύασμα Monosordil-60, Imdur-60 κ.α. Επιπλέον, συνήθως χορηγούνται β-αναστολείς ώστε η καρδιακή συχνότητα να είναι περί τους 60 παλμούς/λεπτό. Ο β-αναστολέας διακόπτεται εάν οι σφυγμοί είναι σταθερά κάτω από 50/λεπτό. Οι αναστολείς του ανατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης – αΜΕΑ βελτιώνουν την καρδιακή λειτουργία ως αγγειοδιασταλτικά και ελαττώνουν την πίεση στους υπερτασικούς. Τέλος απαραίτητη είναι η χορήγηση αντιθρομβωτικού φαρμάκου ως η ασπιρίνη 100mg/ημέρα και σε υπερχοληστερολαιμία δόση στατίνης, ώστε η κακή λεγομένη LDL χοληστερόλη να είναι σταθερά κάτω του 100, καλύτερα περί τα 70mg%.

Τελευταία εισήχθη στη θεραπεία της στηθάγχης η ρανολαζίνη  η οποία χορηγείται σε δύο χάπια την ημέρα των 375 ή 500mg.  Το φάρμακο αυτό βελτιώνει το μεταβολισμό των καρδιακών κυττάρων, μειώνοντας  την κατανάλωση ενέργειας και, επομένως, μειώνει τις ανάγκες του μυοκαρδίου σε οξυγόνο.  Έτσι αποφεύγονται ή υποχωρούν γρήγορα ισχαιμικά επεισόδια που εκδηλώνονται με στηθαγχική κρίση. Οι παρενέργειες του φαρμάκου είναι μηδαμινές, δεν επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής με πτώση της πιέσεως, ζάλη, εξάψεις  ή με πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας στους άνδρες κ.ά.  Επιπλέον έχει και αντιαρρυθμική ενέργεια μειώνοντας τις έκτακτες κοιλιακές ή και κολπικές συστολές, λέγεται ακόμη ίσως να προστατεύει και από κρίσεις κολπικής μαρμαρυγής.  Στις συνήθεις παρενέργειες της ρανολαζίνης περιλαμβάνονται η αύξηση του διαστήματος QT και, πέραν τούτου, χρειάζεται προσοχή επί νεφρικής ή ηπατικής ανεπαρκείας.  Θεωρείται ότι έχει ίσως καλύτερη θετική δράση από τα νιτρώδη και χορηγείται όταν τα νιτρώδη δεν επαρκούν.

Η ιβαμπραδίνη είναι νέο, επίσης,  φάρμακο στη θεραπεία της στηθάγχης, εάν υπάρχει φλεβοκομβική ταχυκαρδία. Μειώνει ιδιαίτερα αποτελεσματικά την ταχυκαρδία, ώστε να έχουμε φυσιολογικούς σφυγμούς και να μην κουράζεται χωρίς λόγο  η καρδιά, οπότε προλαμβάνεται η κρίση. Αποτελεί θεραπεία επιλογής σε ασθενείς που δεν μπορούν να ανεχθούν τους β-αναστολείς ή επειδή  η χρήση τους προκαλεί  παρενέργειες με επηρεασμό της  ποιότητας ζωής των ασθενών, όπως η κόπωση και η υποβάθμιση της σεξουαλικής πράξης. Συχνά, προς αποφυγή μεγάλης δόσης ιβαμπραδίνης,  χορηγείται σε συνδυασμό με μικρή δόση β-αναστολέα. Με τον τρόπο αυτό έχει διαπιστωθεί ότι οι κρίσεις στηθάγχης ελαττώνονται ακριβώς λόγω ελαττώσεως των μεγαλυτέρων απαιτήσεων σε αίμα του μυοκαρδίου επί ταχυκαρδίας.  Με το φάρμακο αυτό αντέχεις περισσότερο στο βάδισμα και γενικά σε σωματική κόπωση.

Επεμβατική θεραπεία. Σήμερα είναι πολύ λίγοι οι πάσχοντες από σταθερή στηθάγχη, οι οποίοι ακολουθούν την ανωτέρω φαρμακευτική θεραπεία. Οι πλείστοι ασθενείς, βάσει του τυπικού ιστορικού της πάθησης και μάλιστα με επιβεβαίωση αυτής με θετική δοκιμασία κόπωσης, οδηγούνται σε στεφανιογραφία και συνήθως επεμβατική θεραπεία. Με τη στεφανιογραφία εντοπίζονται οι υπεύθυνες στενωτικές βλάβες και εάν αυτές είναι προσιτές στην αγγειοπλαστική, τότε η εξέταση αυτή της στεφανιογραφίας περιλαμβάνει διάνοιξη μίας ή περισσοτέρων στενωτικών βλαβών των αγγείων με μπαλόνι και τοποθέτηση αντιστοίχως ενός ή περισσοτέρων στεντ. Τα σύγχρονα στεντ είναι επικεκαλυμμένα με φάρμακο, ώστε να αποφεύγεται η επαναστένωση της αρτηρίας. Εάν όμως οι βλάβες είναι σύμπλοκες και δύσκολο να αντιμετωπισθούν με αγγειοπλαστική, τότε ο πάσχων οδηγείται στον χειρουργό και θεραπεύεται με τοποθέτηση ενός, δύο ή περισσοτέρων μπάιπας. Με την επεμβατική θεραπεία έχει βελτιωθεί πολύ η ποιότητα ζωής των πασχόντων.