Η προοδευτική αυτή (αν δεν έχει προηγηθεί τραυματισμός ή άλλες αιτίες όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα) φθορά των αρθρώσεων εμφανίζεται σε ηλικίες μεγαλύτερες των 50 ετών. Πρόσφατες  δημοσιεύσεις στο έγκυρο περιοδικό «New England Journal of Medicine» αποδεικνύουν πως είναι συχνότερες οι επεμβάσεις αντικατάστασης ισχίου ή γόνατος στις γυναίκες, σε σχέση με τους άνδρες.

Η αναγκαιότητα της άσκησης

Τα οστά στις βασικές αρθρώσεις καλύπτονται από χόνδρο (αρθρικό ή υαλοειδή) για να αποφεύγονται οι φθορές κατά την κίνηση της άρθρωσης. Όταν συμβεί φθορά και εκφύλιση του χόνδρου τότε προκαλείται αρθρίτιδα. Αν η φθορά αυτή προοδευτικά γίνει πολύ μεγάλη τότε το οστά τρίβονται μεταξύ τους, η κίνηση της άρθρωσης δεν είναι ομαλή και αρμονική και η λίπανσή της δεν γίνεται σωστά. Το αποτέλεσμα είναι πόνος,  οίδημα, περιορισμός κινητικότητας της άρθρωσης, δυσκαμψία. Επιλεκτικές ασκήσεις μπορούν να βελτιώσουν τα παραπάνω συμπτώματα καθώς είναι  γνωστό ότι η άθληση-όταν γίνεται σωστά-έχει πολλά ευεργετικά αποτελέσματα. Ελαττώνει την καρδιακή συχνότητα σε κατάσταση ηρεμίας, αυξάνει την χωρητικότητα των πνευμόνων σε οξυγόνο, ελαττώνει την αρτηριακή πίεση, τονώνει την αυτοπεποίθηση και μειώνει το αίσθημα της κατάθλιψης, ελαττώνει το ποσοστό του σωματικού λίπους και βελτιώνει τα συμπτώματα της αρθρίτιδας μέσω: αύξησης του εύρους κίνησης της άρθρωσης, αύξηση της μυϊκής δύναμης, αύξηση της μυϊκής ελαστικότητας και ελάττωσης της κόπωσης. Σε ώριμες γυναίκες  η άσκηση με αντίσταση (περπάτημα, βάρη) αυξάνει την οστική πυκνότητα. Η ελάττωση του σωματικού βάρους, απαραίτητη σε περιπτώσεις αρθρίτιδας είναι από τα σημαντικότερα οφέλη της άσκησης: φανταστείτε ένα αυτοκίνητο υπερφορτωμένο, πόσο γρήγορα θα φθείρει τα λάστιχα του!

Ακόμα και σε νέους ή αθλητές εν ενεργεία η σωστή εκγύμναση θα προφυλάξει από βλάβες αρθρικού χόνδρου (όπως η χονδροπάθεια της επιγονατίδας, τα χόνδρινα ή οστεοχόνδρινα κατάγματα) ιδίως σε αθλήματα υψηλής επιβάρυνσης όπως το ποδόσφαιρο ή το μπάσκετ. Ο έλεγχος πριν αρχίσει κάποιος να γυμνάζεται είναι απαραίτητος για όλους. Σε μέσης ή μεγαλύτερης ηλικίας άτομα περιλαμβάνει: καρδιολογική εκτίμηση, ηλεκτροκαρδιογράφημα, triplex καρδιάς και αν συντρέχει λόγος και test κόπωσης, έλεγχος αναπνευστικού συστήματος, ακτινογραφία θώρακα, αιματολογικές εξετάσεις και ορθοπαιδική εκτίμηση. Το είδος, η συχνότητα, η ένταση και η διάρκεια της άσκησης πρέπει να προσαρμόζονται σε κάθε άτομο χωριστά. Ο γυμναστής θα πρέπει να είναι ενήμερος για το ιατρικό ιστορικό του αθλούμενου. Για άτομα με αρθρίτιδα στο κάτω άκρο, ασκήσεις στο νερό είναι μία άριστη και πολύ καλή αρχή.

Άλλοι μέθοδοι αντιμετώπισης

Εκτός από την σωστή άσκηση μπορούν να συνεισφέρουν αρκετά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα, ενέσεις ενδαρθρικές υαλουρονικού οξέος, σκευάσματα χονδροϊτίνης-γλυκοζαμίνης και φυσικοθεραπευτική αγωγή. Η απώλεια βάρους και το να αποφεύγει κάποιος σκαλοπάτια, γονατίσματα, βαθιά καθίσματα και χαμηλές καρέκλες είναι χρήσιμα. Σε αρκετές περιπτώσεις η χειρουργική αντιμετώπιση είναι επιβεβλημένη ενώ μεγάλο όπλο είναι και οι αρθροσκοπικές (μέσα από δύο μικρές τρύπες) τεχνικές. Χρησιμοποιούνται είτε σε μεμονωμένες βλάβες χόνδρου (καθαρισμός-λείανση, χονδροπλαστική, τεχνική μικροκαταγμάτων, μεταμόσχευση χόνδρου), είτε σε περιπτώσεις πιο γενικευμένης αρθρίτιδας, προσφέρουν μια έκπλυση της άρθρωσης με ανακουφιστικό αλλά προσωρινό αποτέλεσμα. Σε αρκετές αλλοιώσεις του άξονα των κάτω άκρων (στραβά πόδια) γίνονται διορθωτικές οστεοτομίες συχνά με συνδυασμό αρθροσκόπησης (για καθαρισμό χόνδρου ή εκφυλιστικά σπασμένου μηνίσκου).

Σε προχωρημένες αρθριτικές βλάβες με έντονα συμπτώματα που δεν υποχωρούν με φαρμακευτική ή φυσικοθεραπευτική αγωγή αντικαθίστανται οι χαλασμένες αρθρώσεις. Γίνονται δηλαδή οι κλασικές ολικές αρθροπλαστικές (ισχίων, γονάτων, ώμων κ.λ.π.) ή αν πληρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις γίνονται οι μοντέρνες ελάχιστα επεμβατικές (minimally invasive) ολικές αρθροπλαστικές μέσω μικρότερων τομών.