Γνωρίζουμε λοιπόν τι πραγματικά είναι η θρόμβωση; Όπως αναφέραμε, οι περισσότεροι ασθενείς την φοβούνται χωρίς να γνωρίζουν πότε και γιατί συμβαίνει. Αυτός είναι και ο σκοπός του άρθρου αυτού, να ενημερώσει για την φλεβική θρόμβωση στην περίοδο της εγκυμοσύνης τόσο σε θέματα πρόληψης όσο και θεραπείας.

Η κυκλοφορία στα κάτω άκρα γίνεται μέσω δύο ειδών αγγείων: με το αρτηριακό δίκτυο και με το φλεβικό δίκτυο. Οι αρτηρίες είναι τα αγγεία που ξεκινούν από την καρδιά και μεταφέρουν οξυγονωμένο αίμα στα πόδια, ενώ οι φλέβες κάνουν το αντίθετο, δηλαδή μεταφέρουν το «άδειο» από οξυγόνο αίμα των ποδιών πίσω στους πνεύμονες για να ξαναγεμίσει με οξυγόνο. Οι φλέβες λοιπόν είναι η «επιστροφή» από τα κάτω άκρα προς τους πνεύμονες.

Ενώ όμως οι αρτηρίες έχουν την καρδιά που σαν αντλία «σπρώχνει» το αίμα προς τα κάτω, οι φλέβες δεν έχουν αντίστοιχα μια «φλεβική καρδιά» που να ωθεί το αίμα προς τα πάνω. Πώς τότε ανεβαίνει το αίμα από τα πόδια προς τους πνεύμονες; Η απάντηση είναι με το περπάτημα. Όταν ο άνθρωπος περπατάει οι γαστροκνήμιοι μυς (οι γάμπες δηλαδή) συσπώνται σε κάθε βήμα και επειδή οι φλέβες βρίσκονται μέσα στις γάμπες συμπιέζονται από τους μυς και το αίμα ωθείται προς τα επάνω. Όταν δεν περπατάμε οι φλέβες των ποδιών έχουν ελάχιστη ροή και το αίμα «λιμνάζει» στα πόδια έως ότου ξαναπερπατήσουμε.

Οι φλέβες λοιπόν είναι ιδιαίτερα αγγεία με χαμηλές ροές και με λεπτό τοίχωμα ευάλωτο στην παραμικρή πίεση, παράγοντες που προδιαθέτουν όπως θα δούμε σε θρόμβωση.

Τί είναι όμως η θρόμβωση και ποιες αιτίες την προκαλούνε;

Το αίμα μέσα στα αγγεία είναι πάντοτε σε υγρή μορφή για να μπορεί να κυκλοφορεί και να μεταφέρει οξυγόνο αλλά και άλλες απαραίτητες ουσίες στα διάφορα μέρη του σώματος. Αν το αίμα «πήξει» και αντί για υγρό γίνει στερεό (σαν ζελέ) τότε σταματά η κυκλοφορία και «μπλοκάρει» το αγγείο. Στα πόδια αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην μπορεί να φύγει το αίμα και να «λιμνάζει» οπότε το άκρο που παθαίνει την θρόμβωση πρήζεται και πονάει.

Υπάρχουν πολλές αιτίες που προκαλούν θρόμβωση. Επιγραμματικά αναφέρουμε την ακινησία (κατακεκλιμένοι ασθενείς), τις χειρουργικές επεμβάσεις, τα τραύματα (πχ τροχαία), τις κακοήθειες, τα αεροπορικά ταξίδια, τα φάρμακα (ορμόνες ή αντισυλληπτικά), τις θρομβοφιλίες. Μία σημαντική αιτία θρόμβωσης είναι και η εγκυμοσύνη.

Η εγκυμοσύνη μπορεί να είναι αιτία θρόμβωσης

Στην διάρκεια της εγκυμοσύνης συμβαίνουν αλλαγές στον οργανισμό που προδιαθέτουν για θρόμβωση. Στην έγκυο οι μηχανισμοί της πήξης του αίματος ενεργοποιούνται με τέτοιον τρόπο ώστε το αίμα να πήζει ευκολότερα.  
Αυτό γίνεται για να μην κινδυνεύει η μητέρα και το έμβρυο από αιμορραγίες που συμβαίνουν κυρίως στον πλακούντα.

Ο πλακούντας στην ουσία είναι μία «ένωση» αγγείων μεταξύ της μήτρας και του εμβρύου ώστε να περνάει το αίμα από την μητέρα προς το έμβρυο. Όμως η «ένωση» αυτή είναι εύθραυστη και με κινήσεις της μητέρας ή του εμβρύου μπορεί να «σπάνε» αγγεία και να γίνονται μικροαιμορραγίες.

Γι’αυτό είναι ρυθμισμένη η πήξη ώστε να σταματάει αμέσως μια τέτοια αιμορραγία. Έτσι οι παράγοντες πήξης είναι αυξημένοι (επιγραμματικά: ινωδογόνο, παράγων von Willebrand, παράγοντες II, VII, VIII, X, πρωτεϊνη C) ενώ οι παράγοντες που λύουν την ινική και τον θρόμβο (πχ πρωτεϊνη S, tissue plasminogen activator (TPA), plasminogen activator inhibitors 1 k 2) είναι μειωμένοι.

Εκτός όμως από τις βιοχημικές αλλαγές που συμβαίνουν στην εγκυμοσύνη υπάρχει και άλλη αιτία που προκαλεί θρομβώσεις στις εγκυμονούσες. Επειδή οι φλέβες όπως αναφέρθηκε έχουν λεπτό τοίχωμα και είναι ευαίσθητες στην πίεση μπορεί το έμβρυο να πιέσει μια φλέβα μέσα στην κοιλιά, να σταματήσει η ροή μέσα στην φλέβα και να πήξει το αίμα δημιουργώντας θρόμβωση στο αντίστοιχο πόδι. Δηλαδή οι αιτίες που συμβαίνει θρόμβωση στην εγκυμοσύνη είναι δύο: μηχανικές αιτίες και βιοχημικές αιτίες (υπερπηκτικότητα).

Θα αναφέρουμε μερικά ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία: οι πιθανότητες θρόμβωσης στην διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι 6 με 10 φορές περισσότερες από ότι στην μη έγκυο γυναίκα. Οι πιθανότητες θρόμβωσης είναι ίδιες σε όλα τα τρίμηνα αλλά αυξημένες (τριπλάσιες) στην περίοδο της λοχείας (τότε αυξάνει πολύ η πηκτικότητα για να σταματήσει η αιμορραγία από την μήτρα). Έχει παρατηρηθεί ότι 97% η θρόμβωση συμβαίνει στο ΑΡ σκέλος όταν οφείλεται σε πίεση (αυτό εξηγείται επειδή ανατομικά η ΑΡ λαγόνιος φλέβα είναι κάτω από την ΑΡ λαγόνιο αρτηρία η οποία της ασκεί έντονη πίεση στην εγκυμοσύνη).

Σε ποσοστό έως 50% έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες που παθαίνουν θρόμβωση στην εγκυμοσύνη έχουν κληρονομική θρομβοφιλία.
Θρομβοφιλία ονομάζουμε την κατάσταση εκείνη όπου υπάρχουν αλλαγές στους παράγοντες πηκτικότητας του αίματος και προδιαθέτουν σε θρομβώσεις. Πρόκειται δηλαδή για μια προθρομβωτική κατάσταση που μία αιτία (όπως μια εγκυμοσύνη) μπορεί να την “πυροδοτήσει” και να εξελιχθεί σε θρόμβωση.

Τί να κάνω για να αποφύγω μια πιθανή θρόμβωση στην εγκυμοσύνη;

Κατ’αρχήν ακολουθούμε τις βασικές αρχές, δηλαδή αποφεύγουμε την παρατεταμένη ακινησία και προσπαθούμε να έχουμε μία συστηματική κινητοποίηση με την μορφή της βάδισης για να ωθείται το αίμα προς τα πάνω και να μην λιμνάζει. Έτσι δεν καθόμαστε σε μια καρέκλα με τα πόδια κρεμασμένα για διάστημα άνω των δύο ωρών, αλλά κάθε μια – δυό ώρες κάνουμε λίγα βήματα. Αν έχουμε κιρσούς ή πρήζονται τα πόδια μας εξεταζόμαστε από αγγειοχειρουργό ο οποίος και με την βοήθεια του τρίπλεξ θα αποφασίσει αν ανήκουμε στην ομάδα υψηλού κινδύνου για θρόμβωση (η ομάδα αυτή πρέπει να λαμβάνει προληπτική αντιπηκτική αγωγή).

Ακολουθούμε πιστά της οδηγίες του ιατρού που μας παρακολουθεί (γυναικολόγος) και αν διαπιστώσουμε οίδημα στο πόδι και πόνο το αναφέρουμε αμέσως στον ιατρό μας. Αν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό θρομβώσεων ή θρομβοφιλίας ή αποβολών θα πρέπει να κάνουμε έλεγχο θρομβοφιλίας (γίνεται με αιματολογικές εξετάσεις).

Αν βρεθεί θρομβοφιλία ο αγγειοχειρουργός και ο γυναικολόγος θα συνεργαστούν για την χορήγηση της κατάλληλης αντιπηκτικής αγωγής και την παρακολούθησή σας. Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι περισσότερες πιθανότητες για θρόμβωση είναι στην διάρκεια της λοχείας οπότε δεν σταματάμε τα αντιπηκτικά χωρίς να συμβουλευτούμε τον ιατρό.

Ένα άλλο εύλογο ερώτημα είναι αν τα φάρμακα κατά των θρομβώσεων είναι ασφαλή για το παιδί. Η απάντηση είναι πως έχουν γίνει μελέτες που αποδεικνύουν την ασφάλεια των φαρμάκων αυτών αλλά πλέον είναι και μακροχρόνια η εμπειρία από την χρήση τους και πράγματι τα φάρμακα τύπου ασπιρίνης (ακετυλοσαλικυλικό οξύ) ή ηπαρίνης χαμηλού μοριακού βάρους (δηλαδή οι αντιπηκτικές ενέσεις) είναι ασφαλή στην χρήση τους και τυχόν επιπλοκές αφορούν συνήθως μια πιθανή αιμορραγία (παρενέργεια που έχουν όλα τα αντιπηκτικά).

Η πιο σοβαρή επιπλοκή μιας θρόμβωσης είναι η πνευμονική εμβολή δηλαδή η περίπτωση όπου αποκολλούνται θρόμβοι από τις φλέβες στα πόδια και πηγαίνουν στον πνεύμονα όπου σταματούν την κυκλοφορία μέσα στα πνευμονικά αγγεία με σοβαρές επιπτώσεις. Γι’αυτό και η λέξη θρόμβωση τρομάζει τους ασθενείς, γιατί έχει σαν επιπλοκή την πνευμονική εμβολή.

Όμως ο ενημερωμένος ασθενής μειώνει σε μεγάλο βαθμό την πιθανότητα να συμβεί φλεβική θρόμβωση ή αν αυτή συμβεί να την αναγνωρίσει εγκαίρως και να λάβει την κατάλληλη αγωγή. Ελπίζουμε το άρθρο αυτό να σας έλυσε τις απορίες και να σας βοηθήσει να αποφύγετε την θρόμβωση και τις επιπλοκές της.

Dr. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Λ. ΣΑΛΙΒΕΡΟΣ, Αγγειοχειρουργός - Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών Εξειδικευμένος στις «Σύγχρονες Ενδαγγειακές Τεχνικές» Στοιχεία επικοινωνίας: www.fleves.gr, τηλ.: 213.0349949, 6947203123