Ο  οισοφάγος είναι ο σωλήνας διαμέσου του οποίου το φαγητό μετά την κατάποση οδηγείται στο στόμαχο. Στο στόμαχο παράγεται το υδροχλωρικό οξύ το οποίο είναι απαραίτητο για την πέψη των τροφών. Το επιθήλιο του οισοφάγου, σε αντίθεση με αυτό του στομάχου δεν μπορεί να αντέξει την επανειλημμένη έκθεση στο οξύ με αποτέλεσμα να διαβρώνεται. Οι αλλοιώσεις που υφίσταται ο οισοφάγος από την παλινδρόμηση καταστρέφουν την ποιότητα ζωής και  μπορούν να οδηγήσουν  σε μόνιμες βλάβες ή ακόμη και σε καρκίνο.

Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα της παλινδρόμησης; 

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της παλινδρόμησης είναι  το αίσθημα καψίματος στο επιγάστριο και η αίσθηση βλωμού  στον οισοφάγο. Επίσης ορισμένες φορές μπορεί να υπάρχει η αίσθηση μιας ξινής γεύσης στο στόμα από την άνοδο του γαστρικού περιεχομένου στο φάρυγγα. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται ανάγωγη και είναι μια «ακραία» έκφανση της παλινδρόμησης χωρίς να είναι απαραίτητο να συμβαίνει πάντα για να πούμε ότι κάποιος ασθενής πάσχει από παλινδρόμηση.

Άλλα συμπτώματα παλινδρόμησης , ιδίως αν συμβαίνει κατά τη διάρκεια της νύχτας, είναι ο χρόνιος βήχας, η εμφάνιση ή επιδείνωση του άσθματος, η λαρυγγίτιδα και οι διαταραχές του ύπνου.

Προσοχή: Δεν είναι πάντα παλινδρόμηση

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τονίσουμε  ότι μια σειρά από άλλα σοβαρά και επείγοντα προβλήματα μπορούν να μιμηθούν ή να συνυπάρχουν με τα συμπτώματα της παλινδρόμησης.  Για  αυτό το λόγο πρέπει ο ασθενής να απευθύνεται πάντα στο γιατρό και να μη σπεύδει να δώσει απλές εξηγήσεις, ιδίως σε προβλήματα που αφορούν την περιοχή του επιγαστρίου και  του στέρνου. Προβλήματα στο πάγκρεας, στα χοληφόρα, στους πνεύμονες, στα μεγάλα αγγεία,  στην καρδιά, στα νεφρά καθώς και οποιαδήποτε φλεγμονή στην κοιλιά μπορούν να εκδηλωθούν σαν «στομαχόπονος».

Για ποιο λόγο συμβαίνει η παλινδρόμηση;

Φυσιολογικά, υπάρχει ένας σφικτηριακός μηχανισμός που λειτουργεί σαν βαλβίδα και εμποδίζει τα καυστικά υγρά από το στομάχι να ανέβουν προς τον οισοφάγο (κατώτερος οισοφαγικός σφικτήρας, LES). Κατά τη διάρκεια του γεύματος (καθώς γεμίζει το στομάχι και ανεβαίνει η στάθμη των υγρών) οι πιέσεις που ασκούνται αυξάνονται. Όταν γεμίζουμε υπερβολικά το στομάχι μας και τρώμε ακατάστατα ο βαλβιδικός μηχανισμός διαταράσσεται και δεν μπορεί να αποτρέψει πλήρως το φαινόμενο της παλινδρόμησης.

Στις περιπτώσεις που (όχι σπάνια) συνυπάρχει και διαφραγματοκήλη η κατάσταση είναι ακόμη πιο δύσκολη. Διαφραγματοκήλη ονομάζουμε την ολίσθηση τμήματος του στομάχου από την κοιλότητα που βρίσκονται τα κοιλιακά σπλάχνα προς τη θωρακική κοιλότητα όπου βρίσκεται ο οισοφάγος.

Τα σφικτά ρούχα, ο βήχας, το σκύψιμο και ύπνος χωρίς ψηλά μαξιλάρια μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση. Ο συνεχής ερεθισμός του οισοφάγου προκαλεί διαβρώσεις στο επιθήλιό του, δηλαδή οισοφαγίτιδα. Στην περίπτωση που δεν θεραπευτεί η οισοφαγίτιδα οι διαβρώσεις γίνονται μεγαλύτερες και εντονότερες με αποτέλεσμα την επίταση των  συμπτωμάτων και την επιδείνωση της ποιότητας ζωής. Με την πάροδο του χρόνου γίνονται μόνιμες βλάβες στον οισοφάγο όπως είναι η εκτεταμένη ουλοποίηση (που οδηγεί σε στένωση και δυσκολία στη διάβαση της τροφής) ή  η μετάπλαση του επιθηλίου που ονομάζεται οισοφάγος Barrett. Ο οισοφάγος Barrett είναι μία δυνητικά  προκαρκινική κατάσταση όπου ο οισοφάγος στην «προσπάθειά» του να αντέξει τον συνεχή ερεθισμό από το καυστικά γαστρικά υγρά «μεταλλάσσεται»  (εντερική μετάπλαση του πλακώδους επιθηλίου του οισοφάγου). Πάνω στο νέο επιθήλιο που δημιουργείται  είναι πολύ πιο εύκολο να επισυμβούν δυσπλαστικές αλλοιώσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε καρκίνο.

Η γαστροσκόπηση είναι η πιο σημαντική εξέταση για την επιβεβαίωση της διάγνωσης  της παλινδρόμησης και τον ορθό σχεδιασμό της θεραπευτικής παρέμβασης. Με την κάμερα μπορούμε να δούμε τη διαφραγματοκήλη, την επαρκή ή μη σύγκλειση της βαλβίδας αλλά και το βαθμό της  οισοφαγίτιδας, την ύπαρξη  επιπλοκών (στενώσεις , οισοφάγος Barrett, έλκη) ή πολυπόδων. Επίσης μπορούμε  να πάρουμε βιοψίες για περαιτέρω έλεγχο στο μικροσκόπιο καθώς και για εντοπισμό πιθανής λοίμωξης από ελικοβακτηρίδιο.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε πως η ανεπάρκεια της γαστροοισοφαγικής βαλβίδας δεν οδηγεί υποχρεωτικά σε συμπτώματα και ότι ακόμα και με την ύπαρξη διαφραγματοκήλης ο ασθενείς μπορεί να έχει μια   φυσιολογική ζωή αρκεί να τηρεί τις κατάλληλες  υγιεινοδιαιτητικές οδηγίες. Στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων, ο σημαντικότερος  παράγοντας για την εκδήλωση των συμπτωμάτων της παλινδρόμησης είναι η κακή διατροφή και   οι λανθασμένες καθημερινές συνήθειες.

 Πώς αντιμετωπίζεται η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.

Η αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης στηρίζεται σε δύο άξονες

• Τα φάρμακα
• Η αλλαγή της δίαιτας και των καθημερινών συνηθειών

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι κυρίως οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (Proton. Proton Pump Inhibitors, PPIs). Αυτά τα φάρμακα μειώνουν την έκκριση υδροχλωρικού οξέος και κάνουν  λιγότερο καυστικά τα γαστρικά υγρά. Αυτό δίνει το χρόνο στο οισοφαγικό επιθήλιο να αναγεννηθεί και να επουλώσει τις βλάβες που έχει υποστεί.

Όμως τα φάρμακα δε δρουν στη μηχανική του φαινομένου της παλινδρόμησης και δεν μπορούν να «φρενάρουν» τα υγρά για να μη γυρίσουν στον οισοφάγο. Για αυτό το λόγο, η  ουσία στην αντιμετώπιση  της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης (ιδίως μετά την πάροδο της οξείας φάσης) είναι να τρώμε σωστά,  να μη γεμίζουμε υπερβολικά το στομάχι, να μασάμε καλά την τροφή και να μην ξαπλώνουμε μετά το φαγητό. Υπάρχουν πάρα πολλοί  πίνακες που δείχνουν αναλυτικά τι να τρώμε και τι να αποφεύγουνε όταν υποφέρουμε  από παλινδρόμηση. Η λέξη κλειδί σε όλα αυτά είναι το μέτρο.

Υπάρχουν εύπεπτες και λιγότερο εύπεπτες τροφές. Όμως, στην κατάλληλη ποσότητα και αναλογία και υπό τις κατάλληλες συνθήκες σχεδόν όλες οι τροφές μπορούν να έχουν μια θέση. Σαν γενικές οδηγίες μπορούμε να πούμε τα εξής:

• Mικρά γεύματα για να μη γεμίζει υπερβολικά το στομάχι
• Να παρασκευάζουμε το φαγητό με τρόπο ώστε να είναι πιο εύπεπτο. Λιγότερο λάδι, λιγότερα λιπαρά, καλύτερο βράσιμο. Να λειώνουμε ή να αλέθουμε τις τροφές που είναι πιο σκληρές, όπως τα όσπρια και τα σκληρά λαχανικά.
• Να μασάμε καλά την τροφή. Να μην καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες από σκληρά και ωμά λαχανικά, ξηρούς καρπούς ή άγουρα και όξινα φρούτα.
• Να αποφεύγουμε ερεθιστικές τροφές όπως είναι τα οινοπνευματώδη και τα ανθρακούχα ποτά, η καφεΐνη, η σοκολάτα, το σκόρδο, το κρεμμύδι και τα τηγανητά.
• Να μην πίνουμε πολύ νερό με το φαγητό. Πρέπει να φροντίζουμε να πιούμε νερό 30-60 λεπτά πριν το γεύμα ώστε να μη διψάσουμε κατά τη διάρκειά του.
• Να μη τρώμε αργά το βράδυ. Το τελευταίο γεύμα να είναι τρεις ώρες πριν πέσουμε για ύπνο.
• Να χρησιμοποιούμε στον ύπνο ψηλά μαξιλάρια
• Πρέπει να προσπαθούμε να ελέγξουμε το σωματικό μας βάρος και να αποφύγουμε τα περιττά κιλά.
• Να αποφεύγουμε τα σφιχτά και στενά ρούχα.

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι ένα από τα πιο συχνά γαστρεντερολογικά προβλήματα. Ο ρόλος του γαστρεντερολόγου είναι να θέσει τη σωστή διάγνωση, να αναγνωρίσει εγκαίρως τις πιθανές επιπλοκές και να δώσει την κατάλληλη θεραπεία με στόχο όχι απλώς τη γρήγορη υποχώρηση των συμπτωμάτων, αλλά και την αποφυγή των συχνών υποτροπών οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε μόνιμες βλάβες. Αναπόσπαστο κομμάτι στην αντιμετώπιση της παλινδρόμησης είναι η υιοθέτηση μιας σειράς υγιεινοδιαιτητικών οδηγιών που βασίζονται στην ισορροπημένη διατροφή  και σε μηχανικά μέτρα όπως η αποφυγή της κατάκλισης μετά το  φαγητό και η χρήση ψηλών μαξιλαριών.

Ευχαριστούμε τον Γαστρεντερολόγο κ.Σταύρο Δημόπουλο.

Για περισσότερες πληροφορίες, καλέστε στο 6938494714, 2106512150.