• Φυσικά χαρακτηριστικά (όψη, οσμή, χροιά, ρευστοποίηση, ιξώδες, pH)
• Ποσοτικά στοιχεία (όγκος σπέρματος, συγκέντρωση και ολικός αριθμός σπερματοζωαρίων)
• Κινητικότητα σπερματοζωαρίων σε 4 κατηγορίες (ταχεία προωθητική, νωθρή προωθητική, επιτόπια, ακινησία)
• Ζωτικότητα σπερματοζωαρίων
• Καταγραφή μικροσκοπικών ευρημάτων (στρογγυλά κύτταρα, επιθηλιακά κύτταρα, ερυθρά, βακτήρια)
• Ανοσολογικά στοιχεία (συγκολλήσεις)

Ως σπέρμα ονομάζουμε το σύνολο του υγρού που εκβάλλει από την ουρήθρα κατά την εκσπερμάτιση και περιέχει τα σπερματοζωάρια και το σπερματικό υγρό.

Πότε γίνεται;

Το σπερμοδιάγραμμα θα χρειαστεί να γίνει στις παρακάτω περιπτώσεις:

• Άνδρες σε φάση προσπάθειας τεκνοποίησης - όταν εντός 12 μηνών συνεχών ελεύθερων επαφών δεν έχει προκύψει σύλληψη.
• Κατά τη διαδικασία λήψης σπέρματος για κρυοσυντήρηση και μελλοντική χρήση του.
• Στη διαδικασία υποβοηθούμενης κύησης, σε ζευγάρια που αδυνατούν να αποκτήσουν μόνοι τους το δικό τους παιδί.
• Άνδρες με βεβαρυμμένο ιατρικό ιστορικό – φλεγμονής, αιμοσπερμίας, κρυψορχίας, ορχίτιδας λόγω παρωτίτιδας, κιρσοκήλης, τραυματισμού ή συστροφής όρχεως
• Άνδρες που υφίστανται επιβαρυντικές επιδράσεις - κατά την εργασία ή μετά από ισχυρή θεραπεία (π.χ. αντικαρκινική αγωγή)
• Ύστερα από απολίνωση σπερματικών πόρων, προκειμένου να διαπιστωθεί η απουσία σπερματοζωαρίων στο σπέρμα του άντρα.
• Άνδρες που προληπτικά επιθυμούν να εξετάσουν την ποιότητα του σπέρματός τους και να διασφαλίσουν την μελλοντική τους ικανότητα αναπαραγωγής.

Το πρόβλημα της υπογονιμότητας είναι πολύ συχνό. Μόνο στην Ευρώπη, η συχνότητα της υπογονιμότητας είναι περίπου 14%, σύμφωνα με τα στοιχεία του National Collaborating Centre for Women's and Children's Health . Υπολογίζεται πως στο 40-50% των υπογόνιμων ζευγαριών το πρόβλημα εντοπίζεται στον άντρα αποκλειστικά ή και σε συνδυασμό με αναπαραγωγικά προβλήματα και της συντρόφου του.

Η προληπτική εξέταση σε κάθε νέο 18-22 ετών μπορεί να είναι σημαντική για το μέλλον, αφού η έγκαιρη διαπίστωση κάποιου προβλήματος επιτρέπει την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του.

Ποια είναι η διαδικασία της εξέτασης;

Για να είναι αξιολογήσιμα τα αποτελέσματα της εξέτασης, θα πρέπει ο άντρας:

• να μην εκσπερματίσει για τουλάχιστον 2 ημέρες, αλλά η αποχή να μην είναι μεγαλύτερη από 7 ημέρες (ιδανικά 2-4 ημέρες)
• να μην έχει ιστορικό υψηλού πυρετού (>39^οC) τους τελευταίους τρεις τουλάχιστον μήνες
• να μην έχει κάνει χρήση φαρμακευτικών ή άλλων ουσιών που μπορεί να βλάψουν το σπέρμα του περιστασιακά.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο άντρας οφείλει να ενημερώσει τον ιατρό του, προκειμένου να λάβει τις απαραίτητες οδηγίες.

Οδηγίες συλλογής:

• Ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος λήψης είναι δια του αυνανισμού. Παρέχεται επίσης δυνατότητα χρήσης ειδικού προφυλακτικού χωρίς τις σπερματοκτόνες ουσίες που φέρουν τα κοινά προφυλακτικά.
• Καλό πλύσιμο των γεννητικών οργάνων και των χεριών με άφθονο νερό, για να μην υπάρχουν υπολείμματα σαπουνιού.
• Συλλογή με καλή στύση, όλης της ποσότητας του δείγματος (οι πρώτες σταγόνες περιέχουν το καλύτερο κλάσμα της εκσπερμάτισης, ενώ οι τελευταίες σταγόνες περιέχουν σημαντικές ουσίες για τη σωστή εκτίμηση άλλων παραμέτρων του σπέρματος, όπως το ιξώδες, η οξύτητα κ.ά.. ).
• Αν η συλλογή γίνει εκτός Εργαστηρίου, το δείγμα πρέπει να μεταφερθεί κατά προτίμηση σε 45 λεπτά (το πολύ 1 ώρα) από τη λήψη σε θερμοκρασία σώματος. Σε κάθε περίπτωση, το δείγμα του σπέρματος πρέπει να εκτεθεί το λιγότερο δυνατό στις ατμοσφαιρικές συνθήκες. Η διατήρησή του κοντά στη μασχάλη κατά τη μεταφορά του στο εργαστήριο είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος.

Ποια είναι τα αποτελέσματα της εξέτασης;

Τα κύρια αποτελέσματα της εξέτασης είναι τα παρακάτω:

• Ασπερμία. Η απουσία υλικού ύστερα από εκσπερμάτιση.
• Αζωοσπερμία. Η απουσία σπερματοζωαρίων στο δείγμα του σπέρματος.
• Κρυπτοαζωοσπερμία. Η παρουσία μερικών σπερματοζωαρίων μόνο ύστερα από φυγοκέντριση του δείγματος.
• Υποσπερμία. Ο μικρός όγκος σπέρματος.
• Ολιγοσπερμία

Βιοχημικές Εξετάσεις Σπέρματος

Οι βιοχημικές εξετάσεις του σπέρματος δίνουν πληροφορίες για τη λειτουργία των επικουρικών γεννητικών αδένων:

1. Εκκριτικής λειτουργίας του προστάτη: Όξινη φωσφατάση - Κιτρικό οξύ - Ψευδάργυρο - Μαγνήσιο
2. Εκκριτικής λειτουργίας σπερματοδόχων κύστεων: Φρουκτόζη
3. Εκκριτικής λειτουργίας επιδυδιμίδων: L-καρνιτίνη - α-γλυκοσιδάση - γλυκερυλ-φωσφωρυλ-χολίνη

Μικροβιολογικές Εξετάσεις Σπέρματος

Η καλλιέργεια του σπέρματος γίνεται για τον έλεγχο ύπαρξης μικροοργανισμών στο ανδρικό γεννητικό σύστημα, δεδομένου ότι επηρεάζουν τη γονιμοποιητική ικανότητα του δείγματος. Συνήθως, ελέγχεται η παρουσία :

• Αερόβιων μικροοργανισμών
• Αναερόβιων μικροοργανισμών
• Μυκοπλάσματος και Ουρεοπλάσματος
• Χλαμυδίων

Παράδειγμα: το ουρεόπλασμα που επικάθεται στην κεφαλή των σπερματοζωαρίων επηρεάζει το αποτέλεσμα τις IVF, μιας και έχει συσχετισθεί με αυξημένο ποσοστό αποβολών

Αιτίες της παρουσίας προβλημάτων στο ανδρικό σπέρμα.

Ενδογενείς

Δυσλειτουργία των όρχεων ή κάποιες παθολογικές κατάστασεις του οργανισμού, που προκαλούν μειωμένη παραγωγή σπέρματος (ορμονική διαταραχή, διαβήτης, κρυψορχία, κιρσοκήλη, γενετική προδιάθεση). Οι παράγοντες αυτοί ενδέχεται να επηρεάζουν τον άνδρα από την εμβρυική ή πρώιμη νεογνική ηλικία.

Εξωγενείς

• Η επαφή με βλαβερές ουσίες που ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα, το νερό, τα εδάφη και την τροφική αλυσίδα (π.χ. PCBs, εντομοκτόνα, παρασιτοκτόνα)
• Η έκθεση των όρχεων σε υψηλή θερμοκρασία
• Λοιμώξεις (προστατίτιδα, επιδιδυμίτιδα, N. gonorrhoeae, C. trachomatis, Trichomonas vaginalis, Ureaplasma urealiticum κ.α)
• Τραυματισμοί γεννητικών οργάνων
• Διατροφή
• Η παχυσαρκία
• Κάπνισμα, η υπερκατανάλωση αλκοόλ
• Κινητό τηλέφωνο και άλλες ακτινοβολίες (η πολύωρη χρήση των laptops (η θερμοκρασία τους μπορεί να φτάσει τους 70^ο C), όταν τους έχει κανείς στα γόνατά του, εκπέμπουν τη θερμότητα στους όρχεις
• Η χρήση ουσιών (αναβολικά στεροειδή, ναρκωτικά, κάποια ισχυρά φάρμακα κλπ)
• τα στενά εσώρουχα, που είτε δεν αποτελούνται αποκλειστικά από βαμβάκι είτε φέρνουν τους όρχεις σε στενή επαφή με το θερμότερο ανθρώπινο σώμα,
• τα στενά παντελόνια

Σπέρμα και διατροφή

Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την αναπαραγωγική υγεία ενός άντρα. Αντιοξειδωτική δράση έχουν οι πλούσιες τροφές σε:

• βιταμίνη Α όπως το τυρί
• βιταμίνη C όπως τα εσπεριδοειδή
• βιταμίνη Ε όπως οι ηλιόσποροι
• ωμέγα 3 λιπαρά όπως τα ψάρια
• ψευδάργυρο όπως τα στρείδια
• φολικό οξύ όπως το μπρόκολο

Τέλος, φασόλια και οι αγκινάρες έχουν υψηλές συγκεντρώσεις αντιοξειδωτικών.

Πριν αρχίσει τις προσπάθειες για σύλληψη, καλό είναι κάθε άντρας να κάνει μία εξέταση σπέρματος σε ένα κέντρο γονιμότητας ή ειδικό εργαστήριο, μαζί με καλλιέργεια σπέρματος, για τη διάγνωση τυχόν λοίμωξης και με τα αποτελέσματα να επισκεφτεί ειδικό Ουρολόγο/Ανδρολόγο.

Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον κο Σαλμά Ιωάννη Χειρουργός Ουρολόγος, Ουρολογικό Ανδρολογικό Ιατρείο Ουροδιάγνωση ή επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: www.ourodiagnosi.gr