Για τις ψείρες λοιπόν, ή  φθείρες της κεφαλής όπως είναι η επιστημονική ονομασία, οι επιστήμονες παραμένουν καθησυχαστικοί. Πρόσφατη ελληνική επιδημιολογική μελέτη φανερώνει ότι το 70% των μαθητών δημοτικού θα κολλήσουν, έστω και μια φορά, στη ζωή τους ψείρες από τους συμμαθητές τους. Αν και πολλοί θεωρούν πως οι ψείρες προτιμούν τα άλουστα μαλλιά, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Η φθειρίαση δεν έχει καμία σχέση με την καθαριότητα του κεφαλιού και μπορεί να προσβάλλει εξίσου καθαρά ή βρώμικα παιδικά κεφαλάκια. Είναι μια παρόμοια περίπτωση με το κολλητικό κρυολόγημα στο περιβάλλον της σχολικής τάξης, αφού οι ψείρες μεταδίδονται κατά την συνεχή επαφή στη οποία έρχονται οι μικροί μαθητές όταν παίζουν.

Τι ακριβώς  συμβαίνει όμως  στο κεφάλι μας;

Η ψείρα έχει περίπου το μέγεθος ενός κεφαλιού βελόνας και μετά την μετάδοσή της απαιτείται χρονικό διάστημα 7-10 ημερών, ώστε να εγκαθιδρυθεί στο κεφάλι. Μπορεί όμως να γεννήσει μερικές εκατοντάδες αυγά που παραμένουν κολλημένα στην τρίχα μέχρι να εκκολαφθούν. Οι νύμφες τρέφονται με  το ανθρώπινο αίμα, ενηλικιώνονται και πεθαίνουν μετά από δύο 24ωρα. Προτού όμως αποβιώσουν η ζημιά έχει γίνει, καθώς  έχουν προλάβει να γεννήσουν και να τοποθετήσουν τα αυγά τους στο τριχωτό του κεφαλιού. Μακριά από το ανθρώπινο σώμα οι ψείρες δεν μπορούν να ζήσουν πάνω από μερικά λεπτά, οπότε δεν υπάρχει κίνδυνος μετάδοσής τους από κατοικίδια ή άλλα ζώα.

Ποια τα συμπτώματα και τι να προσέξουμε;

Αν και ο κνησμός είναι το κλασικό σύμπτωμα της φθειρίασης-που προκαλείται καθώς οι ψείρες απομυζούν με την προβοσκίδα τους αίμα από την επιδερμίδα του κεφαλιού-οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ενόχληση δεν εκδηλώνεται πάντοτε σε όλα τα παιδιά. Πιο ευάλωτα στις ψείρες είναι όσα υποφέρουν από άσθμα, έκζεμα ή αλλεργική ρινίτιδα, καθώς αυτά έχουν ατοπικό υπόβαθρο και συνεπώς εκδηλώνουν πιο εύκολα πάσης φύσεως δερματίτιδες.

Επειδή όμως ο κνησμός μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια, υπάρχουν και προειδοποιητικά καμπανάκια κινδύνου που πρέπει να κινητοποιήσουν άμεσα τους γονείς.  Αυτά είναι κυρίως η έντονη φαγούρα, που μάλιστα φτάνει στο σημείο να διαταράξει τον ύπνο του παιδιού και αφετέρου το, τόσο, επίμονο ξύσιμο, ώστε να υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης εκδορών και επιμολύνσεων στην επιδερμίδα του κεφαλιού. Μάλιστα το ξύσιμο προκαλεί εκτεταμένο ερεθισμό του δέρματος, που συνοδεύεται από ερυθρότητα (κοκκίνισμα), εκκρίσεις και λεπίδωση (εμφάνιση λειχήνων που μοιάζουν με λέπια).

Τρόπος μετάδοσης μέσα στην σχολική αίθουσα

Όπως εξηγεί η Πηνελόπη Τυμπανίδου, δερματολόγος-αφροδισιολόγος και Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, οι ψείρες είναι παράσιτα που ζουν μόνο στο ανθρώπινο κεφάλι, στην επιδερμίδα της κεφαλής, τρεφόμενα με αίμα. Αποτελούν χωριστή κατηγορία από τις ψείρες του σώματος ή των γενετικών οργάνων και επειδή δεν πετούν, μπορούν να μεταπηδήσουν από κεφάλι σε κεφάλι, μόνο με άμεση επαφή. Η μετάδοσή τους διευκολύνεται με την ανταλλαγή «μολυσμένων»  σκούφων ή αντικειμένων που έρχονται σε άμεση επαφή με τα μαλλιά, όπως βούρτσες, χτένες, τσιμπιδάκια, λαστιχάκια και κορδέλες.

Αν παρουσιαστεί ένα κρούσμα φθειρίασης στην τάξη, επιβάλλεται να ενημερωθεί άμεσα ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, ώστε να υποβληθεί σε έλεγχο όλη η σχολική κοινότητα. Κι αυτό γιατί αν το πρόβλημα δεν αντιμετωπιστεί στην ρίζα του δηλ. αν δεν εξολοθρευτεί πλήρως ο πληθυσμός των παρασίτων που ενδημούν στα παιδικά κεφαλάκια, αυξάνονται οι πιθανότητες διαιώνισής του.

Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία

Σε τακτά χρονικά διαστήματα, όλοι οι γονείς πρέπει να ελέγξουν τα παιδιά τους για ψείρες. Στο ιατρείο, η διάγνωση για τις ψείρες γίνεται με την βοήθεια ειδικής λάμπας φθορισμού, με την οποία χρωματίζονται τα δερματόφυτα (μήκυτες) και τα παράσιτα (ψείρες) που ζουν στην επιδερμίδα του κεφαλιού. Ωστόσο, ανάλογη διάγνωση μπορεί να γίνει στο σπίτι με την ειδική χτένα. Οι γονείς χτενίζουν το παιδί με μια ψιλή χτένα σαν κι αυτή που εσωκλείεται στην συσκευασία των αντιφθειρικών σκευασμάτων και αν τελικά υπάρχουν αυγά ή ψείρες, κολλούν στην χτένα και γίνονται ορατά με το μάτι.

Προληπτικά, καλό είναι να λάβει προληπτική αγωγή, εφόσον έχει παρουσιαστεί έστω κι ένα κρούσμα με ψείρες στην τάξη του. Πολύ απλά συνίσταται το χτένισμα των μαλλιών μετά το λούσιμο με την ψιλή χτένα, ραντισμένη με οινόπνευμα. «Το οινόπνευμα σκοτώνει τις ψείρες και για καλύτερο αποτέλεσμα η χτένα πρέπει να ραντίζεται εκ νέου κάθε φορά που περνάμε άλλη τούφα μαλλιών. Οι ψείρες σκάνε όταν βρέχονται με οινόπνευμα, αλλά αποφεύγουμε να ραντίσουμε απευθείας το οινόπνευμα στο παιδικό κεφάλι γιατί μπορεί να προκληθεί ερεθισμός» εξηγεί η κυρια Τυμπανίδου. Παράλληλα, η ειδικός συνιστά να ξεβγαλθούν προληπτικά τα μαλλιά του παιδιού με νερό το οποίο περιέχει ένα φλυτζάνι ξύδι. Το ξύδι αλλάζει το pH της επιδερμίδας του κεφαλιού και έτσι δεν μπορούν να αναπτυχθούν οι ψείρες.

Αν παρουσιαστεί κνησμός, οπότε το παιδί έχει προσβληθεί από ψείρες τότε το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με αντιφθειρική αγωγή. Τα γνωστά σκευάσματα που καταπολεμούν τις ψείρες βρίσκονται στα φαρμακεία και περιλαμβάνουν σαμπουάν, λοσιόν και κρέμες μαλλιών που χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις αναγραφόμενες οδηγίες. Η τοπική θεραπεία διαρκεί 8-10 ημέρες και τα αποτελέσματα διαπιστώνονται με το τεστ της ψιλής χτένας, η οποία πρέπει να παραμείνει απολύτως καθαρή για δύο συνεχόμενες ημέρες.

Όλες οι απαντήσεις σε σύγχρονα ζητήματα Παιδιατρικής εδώ