Είναι επίσης πραγματικότητα ότι η εξάρτηση από το αλκοόλ και τις ψυχοτρόπες ουσίες παρουσιάζει έξαρση. Όλα αυτά τα συνδέει ένας κοινός παρανομαστής: ο αυξημένος κίνδυνος αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς, η βούληση δηλαδή να βλάψουμε τον εαυτό μας.
Γενικοί παράγοντες υψηλού κινδύνου
Δημογραφικοί-κοινωνικοί παράγοντες: άνδρες, ηλικία > 45 ετών, διαζύγιο, χηρεία, ανεργία, συγκρουσιακές διαπροσωπικές σχέσεις, χαοτικό οικογενειακό περιβάλλον, κοινωνική απομόνωση, εποχικότητα (κορύφωση από Μάρτιο μέχρι Ιούνιο)
Σωματική υγεία: χρόνια νόσος (κυρίως άνοιες, νόσος Πάρκινσον, πολλαπλή σκλήρυνση, νεοπλασίες παγκρέατος, προστάτη και εγκεφάλου, επιληψία, ενδοκρινοπάθειες, καρδιαγγειοπάθειες, αυτοάνοσα νοσήματα, ασθενείς με αιμοδιάλυση ή μεταμόσχευση νεφρού, AIDS), υπερβολική χορήγηση φαρμάκων.
Αυτοκτονική συμπεριφορά: συχνές και επιμονες αυτοκτονικές σκέψεις, ιστορικό προηγούμενων αποπειρών αυτοκτονίας, προμελετημένες απόπειρες με ξεκάθαρη επιθυμία θανάτου, εύκολη πρόσβαση σε θανατηφόρα μέθοδο αυτοκτονίας.
Ψυχικές διαταραχές και αυτοκτονικότητα
Οι ψυχικές διαταραχές που σχετίζονται συχνότερα με αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και απόπειρα αυτοκτονίας είναι: Συναισθηματικές Διαταραχές (κυρίως η μονοπολική ή διπολική κατάθλιψη), Σχιζοφρένεια, Αλκοολισμός, Κατάχρηση ουσιών, Οργανικό Ψυχοσύνδρομο, Αγχώδεις Διαταραχές, Διαταραχές Προσωπικότητας.
Πώς μπορεί όμως να αναγνωρίσει κανείς τον κίνδυνο αυτοκαταστροφικότητας στους ασθενείς που πάσχουν από τις νόσους αυτές; Υπάρχουν σημεία και συμπτώματα που μπορούν να βοηθήσουν τόσο τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, όσο και τους συγγενείς ατόμων που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές, στην αναγνώριση του κινδύνου αυτού.
Κατάθλιψη: ιδέες απαισιοδοξίας-αναξιότητας/ διαταραχές συγκέντρωσης-προσοχής/ διαταραχές ύπνου/ μείωση ενδιαφερόντων/ παραμέληση εαυτού/ κοινωνική απομόνωση/ απώλεια βάρους (στην τυπική κατάθλιψη)/ ανησυχία/ αίσθημα απελπισίας, αδιεξόδου και/ή εκθρικότητας.
Σχιζοφρένεια: καταθλιπτική συμπτωματολογία ή διάγνωση καταθλιπτικού επεισοδίου/ συχνές υποτροπές και επανεισαγωγές στις ψυχιατρικές κλινικές/ ψευδαισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες που τους ωθούν να αυτοκτονήσουν/ ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων (κυρίως η ακαθησία, από φάρμακα όπως η αλοπεριδόλη και η ρισπεριδόνη)/ πρώτοι μήνες της διάγνωσης ή πρώτη εκδήλωση των ψυχωτικών συμπτωμάτων/ πρώτη περίοδος μετά το εξιτήριο από την ψυχιατρική κλινική (ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται λοιπόν στα αρχικά στάδια της νόσου, αλλά και μετά τα εκάστοτε εξιτήρια).
Αλκοολισμός: ηλικία 40-50 ετών/ συνόσηση με κατάθλιψη, κίρρωση του ήπατος, καρκίνο του γαστρεντερικού συστήματος/ πρόσφατα στρεσογόνα γεγονότα ζωής (όπως διαταραγμένες προσωπικές σχέσεις, θάνατος αγαπημένου προσώπου, ανεργία, κ.α.).
Κατάχρηση ουσιών: συνόσηση με κατάθλιψη (π.χ. η κάνναβη και η κοκαΐνη σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης) , αλκοολισμό και διαταραχές προσωπικότητας/ συχνότερος τρόπος απόπειρας ή επιτυχούς αυτοκτονίας εξαρτημένων ατόμων είναι η υπέρβαση δοσολογίας (overdose) φαρμάκων ή ουσιών.
Οργανικό ψυχοσύνδρομο (οξύ συγχυτικό παραλήρημα): συνοδός κατάθλιψη/ φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη (όπως κορτιζόνη, αντιπαρκινσονικά, αντιβιοτικά π.χ. τετρακυκλίνες, αντιυπερτασικά π.χ. προπρανολόλη, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη π.χ. ινδομεθακίνη, κ.α.).
Κρίσεις πανικού: συνόσηση με κατάχρηση ουσιών ή διαταραχές προσωπικότητας.
Διαταραχές προσωπικότητας (κυρίως μεθοριακού ή αντικοινωνικού τύπου): παρορμητικότητα, συναισθηματική αστάθεια, επιθετικότητα.
Αντιμετώπιση των ατόμων με αυτοκτονικό ιδεασμό και/ή απόπειρα αυτοκτονίας
Είναι σημαντικό αρχικά να εκτιμηθεί ο βαθμός αυτοκτονικής πρόθεσης και να εντοπιστούν τόσο η ψυχοπαθολογία (π.χ. κατάθλιψη, χρήση ουσιών κ.τ.λ.) όσο και τα κοινωνικά/διαπροσωπικά προβλήματα, και γενικά οι στρεσογόνοι παράγοντες, που ευθύνονται για τις σκέψεις αυτοκτονίας («αυτοκτονικός ιδεασμός») του ασθενή.
Η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση και φάρμακα με τεκμηριωμένη αντι-αυτοκτόνο δράση (όπως το λίθιο στη διπολική διαταραχή και η κλοζαπίνη στις ψυχώσεις) οι βενζοδιαζεπίνες μέσω της καταστολής του άγχους, η θεραπεία της υποκείμενης ψυχοπαθολογίας και η ψυχολογική υποστήριξη στο περιβάλλον του ατόμου, συμβάλλουν στην ύφεση του αυτοκτονικού ιδεασμού.
Η άμεση ψυχιατρική νοσηλεία αποπειραθέντων αυτοκτονίας συνιστάται στις περιπτώσεις όπου υπάρχει σοβαρή ψυχική διαταραχή, υψηλός βαθμός αυτοκτονικής πρόθεσης, κατάσταση «κρίσης» και έντονου στρες, ιστορικό άλλων παρορμητικών συμπεριφορών ή αποπειρών αυτοκτονίας και απουσία κοινωνικού υποστηρικτικού συστήματος.
Για περισσότερες πληροφoρίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.polyiatreiomedica.gr ή τηλεφωνήστε στο 2108004740