Τέσσερις στους δέκα Έλληνες υποφέρουν από καούρες, δηλαδή από γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσο, ηπιότερης ή σοβαρότερης μορφής. Καθώς, όμως, οι επιπτώσεις της μπορεί να είναι σημαντικές, τα συμπτώματά της πρέπει να αντιμετωπίζονται έγκαιρα και αποτελεσματικά.

Ετυμολογικά ο ορός καούρα προέρχεται από το ρήμα «καίω» και το παραγωγικό επίθημα «-ούρα». Είναι καυστικός, πόνος ο οποίος ξεκινά ψηλά στο στομάχι, ανεβαίνει πίσω από το στήθος και ενίοτε φτάνει μέχρι το λαιμό και συνοδεύεται συνήθως από ξινίλα και αναγωγή. Δηλαδή, όξινα υγρά που ανεβαίνουν από το στομάχι προς τα πάνω, καθώς και γύρισμα του φαγητού, από το στομάχι προς το στόμα, που κατά τη διάρκεια του ύπνου μπορεί να προκαλέσει πνιγμό.

Γαστροοισοφαγική Παλινδρομική Νόσος (ΓΟΠΝ)

Αυτά τα τρία συμπτώματα -καούρα, ξινίλα και αναγωγή- συνθέτουν την ασθένεια που ονομάζεται γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος (ΓΟΠΝ). Η ΓΟΠΝ είναι ο ακριβής όρος ο οποίος περιγράφει με σαφήνεια το πρόβλημα της παλινδρόμησης του γαστρικού υγρού στον οισοφάγο, καθώς δημιουργούνται, πέραν των συμπτωμάτων που περιγράψαμε, και πιθανές βλάβες στο τοίχωμα του οισοφάγου, οι οποίες σε μερικούς ασθενείς μπορεί να είναι αρκετά σοβαρές. Οι βλάβες αυτές χαρακτηρίζονται οισοφαγίτιδα. Ευτυχώς οισοφαγίτιδα δεν εμφανίζεται σε όλους τους ασθενείς με ΓΟΠΝ.

Υπάρχουν  και άλλα συμπτώματα της συγκεκριμένης πάθησης: πόνος στο στήθος που δεν οφείλεται σε καρδιολογικό πρόβλημα, χρόνιος βήχας ή βραχνάδα, κρίση έντονου ξηρού βήχα, τερηδόνα, εμετοί με ή χωρίς αίμα, απώλεια βάρους, αναιμία.

Αίτια και πιθανές  επιπλοκές

Αιτία της ΓΟΠΝ είναι η επαναλαμβανόμενη παλινδρόμηση γαστρικού οξέος στο βλεννογόνο του οισοφάγου. Κύριοι παράγοντες που την προκαλούν είναι:

1. Μειωμένη πίεση στον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα, με αποτέλεσμα τον ατελή γαστροοισοφαγικό φραγμό.
2. Αύξηση τις ενδογαστρικής πίεσης, που ενισχύεται από μεγάλα γεύματα και από τη γαστρική στάση (λιπαρά γεύματα - αρωματικοί, υδρογονάνθρακες).
3. Ενδοκοιλιακή πίεση (παχυσαρκία - εγκυμοσύνη).
4. Διαφραγματοκήλη.

Ένα πολύ μικρό ποσοστό ασθενών με ΓΟΠΝ αναπτύσσει επιπλοκές.

Αυτές μπορεί να είναι: διαβρώσεις, έλκη, στένωση οισοφάγου, λαρυγγίτις και φαρυγγίτις,  πνευμονία εκ εισροφήσεως, πνιγμός από αναγωγή αλλά και «οισοφάγος Barett»,  που σχετίζεται στενά με τον καρκίνο του οισοφάγου και πρέπει να παρακολουθείται επισταμένως.

Ο έλεγχος  του  οισοφάγου: γαστροσκόπηση

Η ενδοσκόπηση (γαστροσκόπηση) είναι μια διαγνωστική μέθοδος κατά την οποία ένας λεπτός και ευέλικτος ελαστικός σωλήνας εισέρχεται στο πεπτικό σύστημα από το στόμα και δίνει τη δυνατότητα να ελεγχθεί άμεσα ο βλεννογόνος του οισοφάγου - στομάχου και του δωδεκαδακτύλου και να εξακριβώσει τυχόν ανωμαλίες, παίρνοντας βιοψίες για περαιτέρω ανάλυση. Η γαστροσκόπηση είναι πολύ απλή, ανώδυνη και ασφαλής εξέταση και διαρκεί συνήθως πέντε λεπτά. Άλλες εξετάσεις που μπορεί να χρειαστούν είναι μέτρηση της οξύτητας των γαστρικών υγρών (pHμετρία οισοφάγου) και μανομετρία οισοφάγου (έλεγχος κινητικότητας του οισοφάγου).

Η εμφάνιση της ασθένειας στην εγκυμοσύνη

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, δημιουργούνται διάφορες ορμονικές αλλαγές, οι οποίες επιφέρουν μειωμένη κινητικότητα στο πεπτικό σύστημα (στόμαχος - έντερο - χοληδόχος κύστη), αποτέλεσμα της οποίας είναι η μειωμένη παροχέτευση του γαστρικού και εντερικού περιεχομένου και της χολής προς το έντερο. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να δικαιολογηθούν οι έμετοι στο πρώτο τρίμηνο λόγω γαστρικής στάσης, καθώς επίσης και η δυσκοιλιότητα.

Άλλοι παράγοντες που ενισχύουν την καούρα και την παλινδρόμηση των γαστρικών υγρών είναι η αυξημένη διαστολή του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα λόγω της αύξησης των προσταγλανδινών και η  μεγαλύτερη ενδοκοιλιακή πίεση εξαιτίας της ανάπτυξης του εμβρύου (πιέζει το στομάχι).

Πως αντιμετωπίζεται;

Η αντιμετώπιση της καούρας και γενικότερα της ΓΟΠΝ έχει ως στόχους:

1. Αλκαλοποίηση των γαστρικών οξέων. Αυτό γίνεται με τη χρήση αντιόξινων φαρμάκων (Maalox, Simeco, Riopan κ.ά.). Έχουν συμπτωματική δράση (ανακουφίζουν την καυσαλγία).
2. Μείωση της παραγωγής των γαστρικών οξέων (υγρών). Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι: αναστολείς των Η2- υποδοχέων (ρανιτιδίνη), αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (ομεπραζόλη). Επιτυγχάνουν μεγαλύτερη καταστολή των οξέων και η θεραπεία με αυτά έχει μεγαλύτερη διάρκεια.
3. Μεταβολή της κινητικότητας του στομάχου. Τα γαστροκινητικά που χρησιμοποιούνται είναι η μετοκλοπραμίδη (Primperan), η δομπτριδόνη (tb. Cilroton) και η σιζαπρίδη (tb. Alimix), της οποίας όμως οι παρενέργειες έχουν περιορίσει τη χρήση.
4. Μέτρα που αφορούν στον τρόπο ζωής σε σχέση:
   α) με δίαιτα (όχι σε καφέ, γλυκά σιροπιαστά, σοκολάτα, λιπαρά, οινοπνευματώδη ποτά),
   β) καθημερινές συνήθειες: μικρά γεύματα και συχνά, απώλεια βάρους, αποφυγή κατάκλισης τουλάχιστον δύο ώρες μετά το φαγητό, όχι στενά ρούχα.
5. Χειρουργική αντιμετώπιση. Σε ανατομικές βλάβες σοβαρού βαθμού:
   Διαφραγματοκήλη (θολοπλαστική).
   Πυλωρική στένωση (πυλωροπλαστική κατά Nissen).

Πρέπει να αναφερθεί ότι η ΓΟΠΝ (καούρες) είναι μια χρόνια νόσος, που συνήθως υποτροπιάζει. Εφόσον τα συμπτώματα είναι συχνά και επιμένουν, ο ασθενής πρέπει να ελέγχεται με γαστροσκόπηση για καλύτερη διάγνωση, η οποία θα οδηγήσει σε αποτελεσματικότερη θεραπεία.

Η ΓΟΠΝ στην Ελλάδα, σύγχρονα συμπεράσματα

Σύμφωνα με μία επιδημιολογική μελέτη που έγινε από το Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας και Διατροφής (Γ. Παπαθεοδωρίδης, Δ. Καραμανώλης), ο επιπολασμός της γαστροοισοφαγικής παλινδρομικής νόσου (ΓΟΠΝ) είναι ιδιαίτερα υψηλός:

• Τέσσερις στους δέκα Έλληνες έχουν συμπτώματα ΓΟΠΝ. • Η μεγάλη ηλικία (>45 ετών) είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για τη συγκεκριμένη πάθηση, ανεξαρτήτως φύλου.
• Υψηλή συχνότητα παρατηρείται σε άτομα με χρόνιες παθήσεις, σε χρόνιους χρήστες φαρμάκων και σε χρήστες παυσίπονων και ασπιρίνης. Όλα αυτά οδηγούν στην επιδείνωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.

Όλα τα άρθρα της Γαστρεντερολογίας θα τα βρείτε εδώ