Στο παρόν άρθρο, με τη βοήθεια του μαιευτήρα-γυναικολόγου-ενδοσκοπικού χειρουργού, κ. Στέφανου Χανδακά θα αναλύσουμε τους λόγους που κατέστησαν διεθνώς την κρυοσυντήρηση ωαρίων τόσο δημοφιλή επιλογή στους κύκλους των γυναικών, απαντώντας παράλληλα σε συνήθεις απορίες αναφορικά με τη διαδικασία της κρυοσυντήρησης και την ασφάλειά της.

Αρχικά θα πρέπει να επισημάνουμε ό ιδέα της διατήρησης της γονιμότητας μέσω της κρυοσυντήρησης κυττάρων δεν είναι καινούρια, εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες για τα σπερματοζωάρια αλλά και τα έμβρυα. Στα πλαίσια αυτά η κρυοσυντήρηση ωαρίων, ωοθηκικού ιστού ή εμβρύων αποτέλεσε από το 1980 και μετά αντικείμενο έρευνας και μελέτης ώστε σήμερα να αποτελεί πραγματικότητα και να είναι μέθοδος με πολύ μεγάλα ποσοστά επιτυχίας.

Παλαιότερα οι πιο συχνοί αιτιολογικοί παράγοντες που οδηγούσαν σε αυτήν την επιλογή ήταν σοβαρές παθήσεις όπως η ενδομητρίωση, ο καρκίνος μαστού και οι όγκοι ωοθηκών όπως και οι χειρουργικές επεμβάσεις με ή χωρίς χημειοθεραπεία-ακτινοβολία κατά τις οποίες ελαττώνεται ο όγκος των ωοθηκών και συνεπώς, των εναπομενόντων ωοθυλακίων – ωαρίων.

Πλέον, γίνεται και κατ’ επιλογή. Μια γυναίκα μπορεί να καταψύξει τα ωάρια της κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής της ηλικίας με στόχο να αυξήσει τις πιθανότητες κύησης αργότερα.  Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που θα μπορούσαν να οδηγήσουν την σημερινή γυναίκα σε αυτή την επιλογή;

Κατ’ αρχάς, πρέπει να θυμόμαστε ότι η αναπαραγωγική λειτουργία αρχίζει να εξασθενεί μετά τα 35. Οι γυναίκες γεννιούνται με συγκεκριμένο αριθμό ωοθυλακίων (σε κάθε κύκλο περίπου 900 ωάρια χάνονται) στις ωοθήκες τους. Ένα ωάριο ωριμάζει κάθε μήνα και μπορεί να γονιμοποιηθεί. Όσο περνάνε τα χρόνια, τα διαθέσιμα ωάρια σιγά-σιγά λιγοστεύουν σε αριθμό γιατί οι ωοθήκες δεν έχουν τη δυνατότητα να παράγουν νέα ωάρια (μετά τα 35 απομένει 10% του αποθεματικού). Επίσης, μειώνεται και η ποιότητα τους, γιατί δημιουργούνται αλλοιώσεις στο γενετικό τους υλικό με το πέρασμα του χρόνου. Για παράδειγμα τα ποσοστά επίτευξης κλινικής κύησης με εξωσωματική γονιμοποίηση σε γυναίκες ηλικίας άνω των 40, είναι περίπου 20% και πέφτουν στο 2-4% στην ηλικία των 44-45 ετών.

Ένα ακόμα λόγος είναι οι πιθανότητες χρωμοσωμιακής ανωμαλίας (σύνδρομο down) που σε γυναίκες ηλικίας 35 ετών είναι 1:1200, ενώ αντίστοιχα στα 45, 1:35.

Όλα αυτά οδήγησαν στην ανάγκη να συντηρηθεί η αναπαραγωγική λειτουργία της γυναίκας έτσι ώστε να χρησιμοποιηθεί, όταν η γυναίκα θα είναι έτοιμη ανεξαρτήτως της ηλικίας της και της γονιμότητας της. Μάλιστα εταιρίες -κολοσσοί  όπως η Αpple και το Facebook συμπεριέλαβαν την κατάψυξη ωαρίων στις εταιρικές κοινωνικές παροχές τους (social benefits) για όλα τα γυναικεία στελέχη.

Ποια είναι τα βήματα της διαδικασίας;

Η διαδικασία έχει ως εξής: Στην αρχή η γυναίκα λαμβάνει θεραπεία, ώστε να διεγερθούν οι ωοθήκες της και να παράγουν πολλά ωάρια. Έπειτα, γίνεται η λήψη των ωαρίων από τον κόλπο υπό ελαφριά μέθη.

Στη συνέχεια, τα ωάρια καταψύχονται σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία, αποφεύγοντας το σχηματισμό κρυστάλλων στο εσωτερικό τους. Στο σημείο αυτό, αξίζει να τονίσουμε ότι έχουν γίνει μεγάλα βήματα, ώστε να φτάσουμε στην τελειοποίηση της μεθόδου, η οποία επιτρέπει τεράστια ποσοστά επιτυχίας.

Πιο συγκεκριμένα, κατά το παρελθόν υπήρχε δυσκολία ως προς την επιτυχή επιβίωση των ωαρίων,  καθώς τα ωάρια είναι εξαιρετικά ευαίσθητα κύτταρα και δεν είχε αναπτυχθεί η κατάλληλη τεχνική που να εξασφαλίζει ότι τα ωάρια θα καταψυχθούν σωστά και θα επιβιώσουν κατά την απόψυξη. Πλέον αυτό το εμπόδιο έχει ξεπεραστεί με τη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification).

 Η υαλοποίηση είναι ταχύτατη διαδικασία, με μεγαλύτερη ποσότητα κρυοπροστατευτικού. Έτσι η υαλοποίηση δίνει υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης στην επόμενη φάση. Η συντήρησή τους γίνεται σε ειδικά δοχεία μέσα σε υγρό άζωτο στους -196ºC, διασφαλίζοντας πως τα ωάρια θα παραμείνουν αναλλοίωτα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.

Όταν είναι επιθυμητή η κύηση, τα ωάρια αποψύχονται και γονιμοποιούνται (με μικρογονιμοποιήση) από το σπέρμα του συζύγου/συντρόφου/δωρητή σπέρματος. Τα έμβρυα καλλιεργούνται στο εργαστήριο και μεταφέρονται πίσω στο σώμα της γυναίκας. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η εμβρυομεταφορά γίνεται 2 με 3 μέρες αργότερα χωρίς να είναι απαραίτητη η ορμονική θεραπεία.

Πότε θα πρέπει μια γυναίκα να καταψύξει τα ωάριά της;

Η μέθοδος της κατάψυξης ωαρίων προορίζεται κυρίως για γυναίκες ηλικίας γύρω στα 28 με 40 έτη, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε γυναίκας: παθολογικό ορμονικό έλεγχο, χαμηλή Αντιμυλλεριανή ορμόνη (ΑΜΗ), χαμηλό απόθεμα ωοθυλακίων μετά από υπερηχογραφικό έλεγχο κ.α. Η γυναίκα που θα επιλέξει αυτή τη μέθοδο, έχει τη  γυνα δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τα κρυοσυντηρημένα ωάρια της έως και τα 50 της έτη, όπως ορίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αυτό που θα πρέπει να τονίσουμε είναο ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία τόσο μικρότερος και ο αριθμός των ωαρίων που θα παράγει. Αντίθετα, όσο μικρότερη είναι η ηλικία της οι ωοθήκες της παράγουν ικανοποιητικό αριθμό ωαρίων αλλά και ποιοτικό γενετικό υλικό για την συλλογή των απαιτούμενων ωαρίων (10 ωάρια).

Ειδικότερα, η πιθανότητα να προκύψει εγκυμοσύνη με ωάριο που καταψύχθηκε στην ηλικία των 30 είναι περίπου 40 με 50% και σε με μια γυναίκα πιο προχωρημένης ηλικίας  υπάρχουν χαμηλότερα ποσοστά επιτυχίας.

Τα κατεψυγμένα ωάρια γερνούν; Πόσα χρόνια τα ωάρια μπορούν να παραμείνουν στην κατάψυξη;

Ως ασφαλές χρονικό διάστημα κρυοσυντήρησης των ωαρίων ορίζονται τα 30 χρόνια. Με τη μέθοδο που αναλύσαμε νωρίτερα, η ποιότητα των ωαρίων παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου.

Πόσα ωάρια χρειάζεται να καταψύξει μια γυναίκα;

Συνήθως, απαιτούνται να καταψυχθούν τουλάχιστον 10 ωάρια. Οι περισσότερες  γυναίκες κάτω των 35 μπορούν να παράγουν 10 ωάρια κατά τη διάρκεια ενός κύκλου διέγερσης των ωοθηκών. Οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να χρειαστούν περισσότερους κύκλους διέγερσης, έτσι ώστε να καταφέρουν να συλλέξουν τον απαιτούμενο αριθμό ωαρίων (10 ωάρια).

Αν δεν χρησιμοποιήσει η γυναίκα τα κατεψυγμένα της ωάρια, τι γίνεται;

Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να επιλέξει την καταστροφή των ωαρίων της ή την δώρησή τους για ερευνητικούς σκοπούς.

Πόσο ασφαλής είναι η  κατάψυξη ωαρίων;

Η κατάψυξη ωαρίων είναι ίσως το πιο πολυσυζητημένο θέμα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς αποτελεί την καταλληλότερη και ασφαλέστερη μέθοδο για τις γυναίκες που θέλουν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους, ώστε να μπορέσουν αργότερα να γίνουν μητέρες όταν εκείνες το επιθυμούν.

Παγκόσμιες μελέτες δείχνουν ότι τα μωρά που γεννιούνται από τη γονιμοποίηση ωαρίων που έχουν πρώτα καταψυχθεί, δεν έχουν υψηλότερα ποσοστά γενετικών ανωμαλιών ή αλλού ειδους προβλήματα συγκριτικά με εκείνα που η σύλληψή τους έγινε φυσιολογικά.

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.drchandakas.gr  ή καλέστε στο τηλέφωνο: 210 6436258.

Διαβάστε περισσότερα άρθρα του κου Χανδακά:

Κεφάλαιο IVF: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Ηλικιακό όριο γονιμότητας: Υπάρχει «πλαφόν» στο όνειρο της μητρότητας;Ηλικιακό όριο γονιμότητας: Υπάρχει «πλαφόν» στο όνειρο της μητρότητας;

Εξωσωματική σε φυσικό κύκλο: Είναι κατάλληλη για εσάς;

Η νέα μόδα της κατάψυξης ωαρίων! Γιατί οι γυναίκες στρέφονται σε αυτήν;