Διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι 15-30% όλων των εφήβων αθλητών με επεισόδια οσφυαλγίας έχουν σπονδυλόλυση στην ακτινογραφία. Σπονδυλόλυση είναι η διακοπή της συνέχειας του οστού μεταξύ της άνω κ΄ της κάτω αρθρικής απόφυσης του σπονδυλικού τόξου, περιοχή που ονομάζεται ισθμός.

Ποιους αφορά;

Η σπονδυλόλυση αφορά συνήθως παιδιά μεταξύ 5-15 ετών, και συχνότητα μέχρι 5% στον γενικό πληθυσμό. Στους νεαρούς αθλητές είναι συνήθως τα stress κατάγματα (εκ κοπώσεως), δηλαδή κάταγματα από επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς( καταπονήσεις) στην περιοχή του ισθμού.Εξαιρετικά σπάνια μπορεί να δημιουργηθεί από ένα ισχυρό τραυματισμό.Επίσης θεωρείται ότι υπάρχει και κληρονομική προδιάθεση.

Σπονδυλόλυση και ηλικία

• Μεταξύ 5-9 ετών είναι συνήθως ασυμπτωματική
• 10-15 ετών είναι από τις πίο συχνές αιτίες οσφυαλγίας σε νεαρούς αθλητές.
• Μεταξύ 16-30 πιο πιθανή αιτία οσφυαλγίας είναι η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου.
• Σε μεγαλύτερη ηλικία εκφυλιστικές βλάβες του δίσκου ή των σπονδυλικών αρθρώσεων.

Χαμηλή οσφυαλγία σε εφήβους αθλητές:

• Μη ειδική μυαλγία
• Θλάση παρασπονδυλικών μυών
• Σπονδυλολίσθηση
• Σπονδυλόλυση
• Σπονδυλοαρθροπάθειες.
• Κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου
• Φλεγμονές μαλακών μορίων ή οστών
• Ογκος μαλακών μορίων ή οστών

Συμμετοχή σε sports αυξάνει τον κίνδυνο. Ολα τα sports δεν έχουν όμως τον ίδιο κίνδυνο:

• Καταδύσεις 63,3%
• Αρση βαρών 36,2%
• Πάλη 33%
• Ενόργανη γυμναστική 32%
• Στίβος 22,5

Γενικά sports με αύξηση του βάρους (άρση βαρών) στροφές, (τένις, γκόλφ) και με μεγάλο λύγισμα της μέσης (κωπηλασία, ενόργανη, καταδύσεις, ποδόσφαιρο, basket) έχουν αυξημένο κίνδυνο.Ο γιατρός θα υποπτευθεί την πάθηση σε έναν έφηβο αθλητή που παραπονείται για πόνο χαμηλά στη μέση για περισσότερο από 2-3 εβδομάδες.Ο αθλητής συνήθως με το δάκτυλο του μπορεί να εντοπίσει με ακρίβεια το σημείο του πόνου.Συνήθως ο πόνος εμφανίζεται στην υπερέκταση.Η θέση του ισθμού αποκαλύπτεται στις λοξές κυρίως ακτινογραφίες, στις οποίες φαίνεται το κλασσικό “ σκυλάκι”.

Αντιμετώπιση

Ως προς την αντιμετώπιση συνιστάται αρχικά η ελάττωση ή διακοπή των αθλητικών δραστηριοτήτων και επιτρέπεται μόνο το περπάτημα.Οι διατάσεις των οπισθίων μηριαίων μυών και η ενδυνάμωση κοιλιακών κ΄ ραχιαίων αρχίζουν όταν τα συμπτώματα έχουν υποχωρήσει.Μόνο βάρος που επιτρέπεται να σηκώνει είναι τα βιβλία.Αν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν συνήθως μέσα σε 4-6 εβδομάδες βάζουμε ζώνη ή νάρθηκα στη μέση για 6 ή 12 εβδομάδες.

Οταν τα συμπτώματα έχουν υποχωρήσει μπορεί προοδευτικά να επανέλθει στα sports αλλά είναι βασικό το παιδί και γονείς να καταλάβουν ότι ορισμένα sports μπορούν να επαναπροκαλέσουν τα συμπτώματα.

Γενικά η θεραπεία μπορεί να κρατήσει από 6 εβδομάδες έως 6 μήνες, που σημαίνει ότι βασίζεται κυρίως στην κλινική εμπειρία και λιγότερο στα επιστημονικά δεδομένα.Χειρουργείο ενδείκνειται σπάνια στις περιπτώσεις που ο πόνος επιμένει πέραν των 6 μηνών παρόλη την ακινητοποίηση ή αν πάθηση εξελιχθεί σε βαρεία >50% σπονδυλολίσθηση (γεφύρωση της λύσης του ισθμού με μοσχεύματα).

Πάντως πρέπει να τονιστεί ότι συνήθως η σπονδυλόλυση είναι ασυμπτωματική και αν είναι συμπτωματική η θεραπεία έιναι συνήθως επιτυχής χωρίς να χρειάζεται να εγκαλείψει το άθλημα αλλά να εφαρμόζει περιοδικούς κλινικούς ή ακτινολογικούς ελένχους.

Σπονδυλολίσθηση

Σπονδυλολίσθηση σημαίνει μετατόπιση της σπονδυλικής στήλης πάνω σ’ενα σπόνδυλο.Ο όρος δείχνει μετατόπιση ενός σπονδύλου στην πραγματικότητα όμως αφορά ολόκληρη την σπονδυλική στήλη που ολισθαίνει σε εναν σπόνδυλο (συνήθως Ο5-Ι1).

Υπάρχουν 5 μορφές κατά Wiltse: δυσπλαστική (ή συγγενής), ισθμική (λόγω σπονδυλολυτικών ελειμμάτων), εκφυλυστική (>40 ετών), τραυματική (κατάγματα σε περιοχές εκτός του ισθμού) και παθολογική (γενικευμένη νόσο των οστών πχ.Paget).Πιο συχνή είναι στα αγόρια (8-14 ετών).

Εχουμε πέντε βαθμούς ανάλογα με την μετατόπιση.Χωρίζουμε την προσθιοπίσθια διάμετρο του σώματος του σπονδύλου πάνω στο οποίο γίνεται η ολίσθηση σε 4 ίσα μέρη:

• Ι βαθμού όταν δεν περνάει το 1/4 (25%) του σώματος του σπονδύλου
• ΙΙ βαθμού όταν 1/4 - 1/2 (25-50%)
• ΙΙΙ βαθμού όταν 1/2-3/4 (50-75%)
• ΙV βαθμού όταν > 3/4 (75%)

Εξέλιξη της ολίσθησης κατά την εφηβεία συμβαίνει συνήθως σε 4-5% των ασθενών και σπάνια μετά την εφηβεία.Οι μισοί συνήθως από τους ασθενείς με σπονδυλολίσθηση έιναι ασυμπτωματικοί και η πάθηση αποκαλύπτεται συνήθως με τυχαία ακτινογραφία. Η ύπαρξη όμως ανεξήγητου, επίμονου πόνου στην μέση νεαρού αθλητή εγείρει την υποψία.Σε Ι, ΙΙ βαθμού σπονδυλολίσθηση συνήθως το μόνο εύρημα (80%) έιναι σφικτοί οπίσθιοι μηριαίοι (δεν μπορούν ή δυσκολεύονται να ακουμπήσουν τα δάκτυλα τους στο πάτωμα όταν λυγίζουν τη μέση με τα πόδια τεντωμένα).

Σκολίωση συνυπάρχει συνήθως στο 23-48% των παιδιών με σπονδυλολίσθηση και οφείλεται συνήθως όχι σε ανατομικά αίτια αλλά στο μυικό σπασμό (σκολίωση στάσης). Η σπονδυλολίσθηση φαίνεται κυρίως στις πλάγιες ακτινογραφίες σε όρθια θέση. Σ’ αυτές θα εκτιμήσουμε κυρίως το βαθμό ολίσθησης και την γωνία ολίσθησης.

Η Θεραπεία

Ασθενείς χωρίς συμπτώματα: απλή παρακολούθηση σε ολίσθηση 1ο βαθμού χωρίς περιορισμό αθλητικής δραστηριότητας , αφού δεν έχει αποδειχθεί επιπλέον ολίσθηση , πρόκληση οσφυαλγίας ή αθρίτιδας αργότερα.

Συμπτωματικούς Ι βαθμού: περιορισμός δραστηριότητας , αντιφλεγμονώδη φάρμακα,φυσικοθεραπεία , ζώνη οσφύος, σε έντονο μυικό σπασμό ή κηδεμόνα Boston, σε οξεία λύση του ισθμού. Τα συμπτώματα για να υποχωρήσουν μπορεί να χρειαστούν και περισσότερο από >6 μήνες.Επιστρέφει στα sports με ακτινολογικό έλεγχο και κλινική παρακολούθηση ανά 6 μήνες.Αν τα συμπτώματα δεν υποχωρούν προτείνεται χειρουργική αντιμετώπιση ή αρχίζουμε να σκεφτόμαστε τη διακοπή του sport.Αν η ολίσθηση προχωράει η χειρουργική θεραπεία ίσως ενδείκνυται.

Συμπτωματικοί ΙΙ βαθμού και πάνω: Πρέπει να αποφεύγoνται έντονα sports (ενόργανη, αθλήματα επαφής κλπ). Παρόλο που τα συμπτώματα μπορεί να υποχωρήσουν, επιστροφή στα sports θα επειδεινώσει πάλι την κατάσταση. Σε περισσότερους από μισούς ασθενείς με συμπτώματα και βαθμό ολίσθησης ΙΙΙ και πάνω η χειρουργική θεραπεία έιναι απαραίτητη.Το αν χρειάζεται ανάταξη της ολίσθησης ή όχι είναι θέμα μεγάλης συζήτησης και όχι του παρόντος.Συνήθως χειρουργημένοι αθλητές με ολίσθηση Ι ή ΙΙ βαθμού μπορούν να επιστρέψουν σε sports, αποφεύγοντας όμως τον πρώτο χρόνο, ένταση καταπόνηση ή σωματική επαφή.

Τελειώνοντας να τονίσουμε το γεγονός ότι ο επίμονος πόνος σε νεαρό αθλητή πρέπει πάντα να μας θέτει την υποψία για σπονδυλόλυση ή σπονδυλολίσθηση.